به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «عصر همدان»، بخشی از رشته کوه‌های زاگرس میانی که استان همدان در آن واقع شده است به دلیل شرایط اقلیمی ویژه یکی از مستعدترین بهترین مناطق ییلاقی محسوب می‌شود که بخش کوچکی از ایلات ایران ییلاق خود را در آن می‌گذرانند. عشایر استان همدان تقریباً متفاوت از استان‌های دیگر بوده و به صورت دامداران متحرک زندگی خود را می‌گذرانند.

عشایر کوچنده استان همدان در قالب ایلات ترکاشوند، ترک یارمطاقلو، جمهور، طوایف مستقل شاهسوند، بنفشه خزایی، زوله و حسنوند مدت زمانی از بهار و فصل تابستان را در ۷۲ نقطه ییلاقی استان سپری می‌کنند.

عشایر این استان در هشت شهرستان اسدآباد، بهار، تویسرکان، ملایر، نهاوند، فامنین، رزن و همدان توزیع شده‌اند. استان همدان با مساحت ۱۹ هزار و ۴۹۳ کیلومتر مربع در غرب ایران واقع شده است و به سبب وجود اقلیم و منطقه جغرافیایی کوهستانی و سرد دارایی ایلات و عشایر کوچ‌رویی است که ییلاق و قشلاق آنها زمان‌های کوچ شیوه زندگی اجتماعی این مردمان و شیوه معیشت آنها جلوه‌های زیبایی از زندگی اجتماعی را به وجود آورده‌اند که امروزه به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های اجتماعی استان همدان تبدیل شده است.

 دامداری در استان همدان به علت تنوع آب و هوایی و وجود مراتع از رونق خاصی برخوردار است شیوه دامداری به صورت سنتی بوده و همین امر می‌تواند در زمینه توسعه گردشگری و جذب گردشگر مورد استفاده واقع شود.

عشایر استان در ۷۲ سامانه عُرفی عشایری در سامانه‌های عشایری و مراتع حضور دارند و در شهرستان‌های همدان، نهاوند، تویسرکان، اسدآباد، بهار و ملایر استقرار دارند و به منظور بهره‌برداری از مراتع با گذر از ۶ ایل‌راه برای تألیف دام‌هایشان علاوه بر استان همدان لرستان کرمانشاه ایلام و خوزستان کوچ می‌کنند.

مهم‌ترین تولیدات عشایر استان همدان شامل تولیدات لبنی، شیر، ماست، کره، روغن حیوانی، پنیر، صنایع دستی، گلیم، فرش و چیغ‌بافی است.

 تولیدات گیاهان دارویی آویشن، گل کوهی، پونه، رازیانه، گلپر و گشنیز است 0/8 جمعیت استان همدان و 1/2 درصد جمعیت عشایر کشور را عشایر تشکیل می‌دهند که با حداقل امکانات ۲۰ درصد کل گوشت قرمز استان همدان (حدود ۶ هزار تن)، ۳۵۰ تن پشم و ۲۶۰ متر مربع صنایع دستی را تأمین می‌کنند.

استان همدان دارای ۴ ایل و ۲۴ طایفه عشایر است، همچنین  دراین استان  حدود ۹۰ هزار هکتار یعنی 9/5 درصد از اراضی ملی در اختیار عشایر استان است و مابقی در دست روستائیان است.

 برداشت‌های بی‌رویه از معادن و تخریب مزارع به خصوص به خاطر وجود سیلیس، تهدیدی جدی برای این منابع طبیعی به حساب می‌آید، خسارات وارده به مراتع نه تنها بر سلامت منابع طبیعی تأثیر می‌گذارد، بلکه به مرور زمان معیشت جامعه محلی و درآمد دامداران را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 رئیس اداره امور عشایر استان همدان جعفر کاویانی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصر همدان»، اظهار کرد: در استان همدان ۴ هزار خانوار با جمعیت ۱۳ هزار و ۸۸۰ نفر خانوار عشایری داریم.

وی با بیان اینکه در راستای تنوع بخشی به درآمد عشایر و همچنین خانوارهای عشایری اقداماتی در سازمان عشایری انجام گرفته که تنوعی در بحث درآمدزایی و اشتغال عشایری ایجاد شود، تصریح کرد: علاوه بر دامداری ویژه بانوان عشایر مجوزهای صنایع دستی و گردشگری صادر و تسهیلات بانکی کم‌بهره‌ای پرداخت می‌شود که این خانوارها اشتغال فعال داشته‌ باشند چرا که به علت محدودیت مراتع نمی‌توانیم تعداد دامداری عشایری را افزایش دهیم.

 رئیس اداره امور عشایر استان همدان ابراز کرد: در سال ۱۴۰۲ حدود ۹۷ نفر از فرزندان و خانم‌های عشایری و سال گذشته حدود ۷۶ نفر تسهیلات کم‌بهره جزء ۳ تبصره ۱۸ و تبصره ۲ پرداخت کرده‌ایم که تعداد زیادی کارگاه‌های صنایع دستی ایجاد شده است.

وی با اشاره به اینکه مبلغ ۴ میلیارد تومان تسهیلات کارفرمایی برای اشتغال‌زایی پرداخت شده که حدود ۲۳ نفر از خانم‌های عشایری در کارگاه مشغول به فعالیت در بحث خیاطی صنایع دستی کیف کفش و چیغ‌بافی فعالیت دارند‌، گفت: این اقدام باعث می‌شود که علاوه بر اینکه درآمد خانوارهای عشایری بیشتر شود در راستای اشتغال فرزندان عشایری ما بتوانیم اقدام لازم را انجام دهیم.

کاویانی با اشاره به اینکه در راستای صنایع دستی، کارگاه‌های متنوعی ایجاد کرده‌ایم که شامل چیغ‌بافی، سفال و رنگ‌کاری روی سفال است که توسط بانوان اداره می‌شود، ادامه داد: کشت گیاهان دارویی طبیعی و دستی در مراتع و اراضی کشاورزی انجام می‌شود و بعد از فرآوری، این محصولات به بازار مصرف عرضه می‌شود.

توسعه زیرساخت‌های مناطق ییلاقی و قشلاقی، از جمله راه‌های دسترسی، شبکه‌های آبرسانی و برق‌رسانی، و مراکز بهداشتی و آموزشی، نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی عشایر و کاهش مشکلات آنان خواهد داشت.

ارائه تسهیلات کم‌بهره و حمایت‌های مالی به عشایر، به منظور توسعه کسب و کارهای کوچک، صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات، و بازاریابی و فروش تولیدات، می‌تواند به افزایش درآمد و ایجاد اشتغال پایدار در این جامعه کمک کند.

 توجه به نیازهای آموزشی فرزندان عشایر، از طریق ایجاد مدارس شبانه‌روزی، اعزام معلمان مجرب، و ارائه بورسیه‌های تحصیلی، می‌تواند به ارتقاء سطح دانش و مهارت آنان و فراهم نمودن فرصت‌های برابر برای پیشرفت و توسعه کمک کند.

علاوه بر این، ترویج فرهنگ بیمه در بین عشایر، به منظور جبران خسارات ناشی از حوادث طبیعی و بیماری‌های دامی، و حمایت از زنان عشایر به عنوان نیمی از جمعیت فعال این جامعه، از طریق ارائه آموزش‌های مهارتی، تسهیلات بانکی و ایجاد فرصت‌های شغلی، می‌تواند به توانمندسازی و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی آنان کمک کند.

در نهایت، با توجه به نقش مهم عشایر در حفظ و ترویج فرهنگ و آداب و رسوم اصیل ایرانی، حمایت از برگزاری جشنواره‌ها و آیین‌های سنتی، و ایجاد مراکز فرهنگی و گردشگری در مناطق عشایری، می‌تواند به حفظ هویت فرهنگی و رونق گردشگری در این مناطق کمک کند. با اتخاذ این تدابیر و اقدامات، می‌توان امیدوار بود که جامعه عشایری استان همدان، با حفظ اصالت و پویایی خود، نقش موثرتری در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این منطقه ایفا نماید.

 با توجه به نقش پررنگ عشایر استان همدان در تولیدات دامی، صنایع دستی و گیاهان دارویی، و همچنین با در نظر گرفتن چالش‌های پیش روی این قشر زحمتکش از جمله محدودیت مراتع، تخریب آنها و کمبود امکانات آموزشی، ضروری است تا مسئولین و نهادهای ذیربط با اتخاذ تدابیر مناسب و تخصیص اعتبارات لازم، از این جامعه مولد حمایت کنند. توسعه طرح‌های تنوع‌بخشی به درآمد عشایر، ارائه تسهیلات کم‌بهره، رفع موانع تولید و بازاریابی محصولات، و حفاظت از مراتع، می‌تواند به پایداری و رونق زندگی عشایری در استان همدان کمک شایانی نماید.

همچنین، توجه به نیازهای آموزشی فرزندان عشایر و بهبود زیرساخت‌های مناطق ییلاقی، نقش مهمی در ارتقاء سطح زندگی و جلوگیری از مهاجرت این جامعه اصیل خواهد داشت. اهمیت حفاظت از منابع طبیعی و تلاش برای احیای این اکوسیستم‌ها به وضوح مشخص است.

 تخریب مراتع به دلیل فعالیت‌های معدنی، نه تنها باعث کاهش تنوع زیستی می‌شود، بلکه تهدیدی برای معیشت جامعه عشایری این منطقه به شمار می‌رود.

وی با بیان اینکه برای عشایر کوچ‌رو، صنایع دستی مرتبط و قابل حمل مانند چیغ‌بافی و کیف ارائه می‌شود که به فضای وسیع یا کارگاه نیاز ندارند، عنوان کرد: برای عشایری که به صورت نیمه‌کوچ و ثابت هستند، تسهیلاتی در زمینه اشتغال و کارآفرینی همچون خدمات بسته‌بندی، فروش گیاهان دارویی، خیاطی و سایر رشته‌ها ارائه می‌شود.

رئیس اداره امور عشایر استان همدان همچنین به برگزاری کلاس‌های آموزشی متنوع برای عشایر اشاره کرد و گفت: با توجه به تفاهم‌نامه‌ای که با مراکز فنی و حرفه‌ای داریم، پیگیر ایجاد کارگاه‌های آموزشی عملی و تئوری هستیم.

وی ابراز کرد: فرزندان عشایری که نمی‌توانند از تسهیلات بهره‌مند شوند، پس از شرکت در دوره‌های آموزشی، می‌توانند گواهی‌های لازم را دریافت کنند و از تسهیلات بانکی بهره‌مند شوند.

 کاویانی گفت: سال گذشته، عشایر استان همدان در مجموع ۳۰۰ هکتار از سامانه‌های عرفی، مراتع و مزارع را به کشت گیاهان دارویی اختصاص دادند.

 وی با بیان اینکه عشایر همدان ییلاقی هستند و مناطق قشلاقی آن‌ها در استان‌های خوزستان، ایلام، لرستان و بخشی از کرمانشاه واقع شده است، مطرح کرد: این عشایر از آبان‌ماه به مناطق قشلاقی کوچ می‌کنند و تا ۱۵ اردیبهشت در آنجا مستقر می‌شوند و پس از آن، به سمت همدان بازگشته و به فعالیت‌های تولیدی خود ادامه می‌دهند.

 رئیس اداره امور عشایر استان همدان با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین مشکلات جامعه عشایری ما، موضوع تعارضات و تخریب و تصرف غیرقانونی مراتع است، تأکید کرد: با توجه به محدودیت مراتع و ثابت بودن جمعیت عشایری در استان، تلاش ما در راستای افزایش بهره‌وری است.

وی خاطرنشان کرد: در همین راستا، امسال حدوداً ۳ هزار و ۵۰۰ رأس دام در گله‌های عشایری را تحت پوشش طرح همزمان‌سازی فحلی قرار دادیم که این اقدام باعث می‌شود به جای یک زایش در سال، هر ۱۴ ماه دو زایش در گله‌ها رخ دهد و میزان بره‌گیری را تا حدود ۱۱۰ درصد افزایش دهد.

این امر به نوبه خود، موجب افزایش راندمان تولید در گله‌های عشایری خواهد شد. کاویانی چندی پیش در گزارشی در جمع خبرنگاران با بیان اینکه برداشت سیلیس از مراتع ارزانفود و ورکانه باعث تخریب مراتع عشایری شده است، گفت: برخی از افراد سودجو اقدام به برداشت سیلیس از مراتع روستاهای ارزانفود و ورکانه کردند که با این کار مراتع عشایری را به نابودی کشاندند.

 وی با تأکید بر اینکه افراد سودجو با شخم زدن و برداشت سیلیس از مراتع این دو روستا خاک و پوشش گیاهی مراتع را نابود کردند، افزود: رسیدگی به این موضوع خواسته عشایری است که البته دادستان نیز ورود کرده است.

مدیر امور عشایر استان همدان با بیان اینکه باید فکر اساسی برای برداشت سیلیس از مراتع ارزانفود و ورکانه شود، گفت: سازمان صمت به صورت قانونی مجوز برداشت اصولی سیلیس دهد تا به مراتع آسیب وارد نشود.

جلال نیازی عضو شورای اسلامی ایر یارمطاقلو نیز در گفتگو با خبرنگار ما با بیان اینکه منطقه مرادبلاغی در بخش مرکزی شهرستان همدان، دارای ۶۰۰ هکتار مرتع است، اظهار کرد: متاسفانه، به دلیل وجود معادن، باغات، کشاورزان و روستاییان، نیمی از این مراتع از بین رفته است. به ویژه مراتع ارزانفود، معروف به میدانک و ورکانه، به دلیل وجود سیلیس، مورد هجوم معادن قرار گرفته و مرتع عشایری به طور کامل تخریب شده است.

وی با اشاره به اینکه علیرغم پیگیری‌های انجام شده توسط ریاست اداره امور عشایر و شورای عشایری، تاکنون اقدامی در این راستا صورت نگرفته است، گفت: از دادستان، ریاست منابع طبیعی و ریاست اداره صنعت، معدن و تجارت درخواست داریم که به این موضوع ورود کرده و مشکلات مربوذط به تخریب مراتع استان را حل کنند. نیازی با بیان اینکه یکی دیگر از مشکلات ما، تأمین برق است، ادامه داد: مسئله بعدی، آموزش دانش‌آموزان است که در ییلاق و قشلاق، با کمبود معلم مواجه هستیم؛ از آموزش و پرورش درخواست داریم که به این مشکل نیز رسیدگی کنند تا جامعه عشایری از آموزش محروم نشود.

وی خاطرنشان کرد: کمبود امکانات برای تولید گوشت قرمز نیز از دیگر مشکلات ماست. به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «عصر همدان»، عشایر استان همدان، به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت فرهنگی و اقتصادی این منطقه، نقش بسزایی در تولیدات دامی، کشاورزی و صنایع دستی ایفا می‌کنند.

با این وجود، این جامعه مولد با چالش‌های متعددی روبروست که نیازمند توجه ویژه و حمایت همه‌جانبه از سوی مسئولین و نهادهای ذیربط است. حفظ و احیای مراتع به عنوان اصلی‌ترین منبع تغذیه دام، از اهمیت بسزایی برخوردار است. جلوگیری از تخریب و تصرف غیرقانونی مراتع، اجرای طرح‌های احیای پوشش گیاهی، و مدیریت بهینه چراگاه‌ها، می‌تواند به پایداری تولیدات دامی و حفظ معیشت عشایر کمک کند.

انتهای خبر/حا