راهکارهای نوین برای مدیریت بهینه انرژی در گلخانه‌ها

 بهروز فروزان‌فر در گفتگو با خبرنگار «عصر همدان»، با اشاره به اهمیت مدیریت انرژی در سیستم‌های تولید تحت کنترل بر ماهیت تولید گلخانه‌ای تأکید و اظهار کرد: ما برای افزایش بهره‌وری در واحد سطح به سراغ محیط‌های کنترل‌شده مثل گلخانه‌ها می‌رویم. گلخانه‌ها به طور چشمگیری تولید ما را بالا می‌برند، اما در عوض، مصرف انرژی به ازای هر واحد محصول هم بیشتر می‌شود. این افزایش بهره‌وری، بدون مصرف انرژی ممکن نیست.

وی با اشاره به اینکه یکی از مزایای اصلی که موجب می‌شود ما تولید گلخانه‌ای را در ایران توصیه کنیم، قیمت نسبتاً پایین انرژی است، تصریح کرد: کشور ما صاحب منابع غنی نفت و گاز است و به همین دلیل، قیمت سوخت در مقایسه با بسیاری از کشورهای دنیا پایین‌تر است، این موضوع باعث می‌شود تولید محصولات گلخانه‌ای برای ما صرفه اقتصادی داشته باشد.

معاون مدیر امور باغبانی در ادامه با تاکید بر اینکه این ارزان بودن انرژی به هیچ وجه توجیهی برای استفاده بی‌رویه آن نیست، بیان کرد: ما باید با استفاده از روش‌های مختلف، تلاش کنیم مصرف سوخت را در گلخانه‌ها به حداقل برسانیم.

 وی عنوان کرد: از منظر عمومی، صرفه‌جویی در مصرف انرژی یک ضرورت ملی و جهانی است، اما از منظر دوم، که برای گلخانه‌داران بسیار مهم است، بحث اقتصادی مطرح می‌شود.

فروزان‌فر با تأکید بر جنبه اقتصادی موضوع گفت: بخش قابل توجهی از هزینه‌های تولید در فصل سرد به هزینه سوخت اختصاص می‌یابد. بنابراین، هرچه بتوانیم در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنیم، هزینه تولید کاهش یافته و سود خالص ما افزایش پیدا می‌کند.

وی یکی از روش‌های ساده و مؤثر را ساخت اتاقک ورودی دانست و تصریح کرد: یکی از روش‌های کاهش مصرف سوخت، ساخت اتاقک ورودی (ایرلاب) در ورودی گلخانه است و با ساخت این بخش، از خروج حجم زیادی از هوای گرم گلخانه در هنگام ورود و خروج افراد جلوگیری می‌شود.

معاون مدیر امور باغبانی به اهمیت تنظیم دقیق دما در طول شبانه‌روز اشاره کرد و گفت: برای تولید محصولات سبزی و صیفی گلخانه‌ای، ما در روزهای سرد نیاز به دمایی حدود ۲۱ تا ۲۳ درجه سانتی‌گراد داریم اما این میزان حرارت نیازی نیست که از ساعات اولیه صبح که هنوز شدت تابش آفتاب کامل نشده است، به طور ناگهانی تأمین شود. باید دما را به صورت پله‌ای بالا ببریم.

وی نحوه تنظیم پله‌ای دما را این‌گونه تشریح کرد: در ساعات اولیه صبح، پس از سپری شدن شب و کاهش دما، به تدریج و پله‌ای درجه حرارت را بالا می‌بریم تا در حدود ساعت ۱۰ صبح که نور کامل می‌شود، به دمای مطلوب ۲۱ تا ۲۳ درجه سانتی‌گراد برسیم. اما در طول شب، این دما را باید پایین بیاوریم. برای محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی یا خیار، اگر دمای گلخانه در طول شب به حدود ۱۸ تا ۱۹ درجه سانتی‌گراد برسد، بوته آسیب دیده و محصول‌دهی کاهش می‌یابد.

فروزان‌فر مطرح کرد: دمای پیشنهادی برای شب، حدود ۱۲ تا ۱۳ درجه سانتی‌گراد است با تنظیم ترموستات بخاری‌ها روی این دما، می‌توانیم مصرف سوخت گلخانه را به میزان قابل توجهی کاهش دهیم.

صرفه‌جویی، بهره‌وری و سودآوری

وی در پایان سخنان خود با تأکید بر اینکه هدف ما این است که میزان هزینه تولید در بخش سوخت را کاهش دهیم، خاطرنشان کرد: روش‌هایی که بیان شد، می‌توانند مصرف سوخت گلخانه را بین ۵ تا ۲۰ درصد کاهش دهد این کاهش هزینه‌های سوخت، مستقیماً به افزایش بهره‌وری تولید و در نهایت، افزایش درآمدهای خالص منجر خواهد شد.

گلخانه محیطی کنترل‌شده با مصرف انرژی حیاتی

سیدمعین‌الدین رضوانی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصر همدان»، با اشاره به ماهیت گلخانه‌ها، اظهار کرد: گلخانه اساساً یک محیط کنترل‌شده است که در آن سعی داریم اقلیم را به گونه‌ای تنظیم کنیم که بهترین محصول با بالاترین عملکرد و کیفیت تولید شود.

وی با بیان اینکه این فرآیند، به خصوص در فصول سرد برای گرمایش و در فصول گرم برای سرمایش، نیازمند مصرف انرژی قابل توجهی است، افزود: کارایی این مصرف انرژی به شدت تحت تأثیر عواملی چون نوع محصول، سازه گلخانه، پوشش و سیستم گرمایشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی با اشاره به اینکه نیاز انرژی محصولات گلخانه‌ای متفاوت است، مطرح کرد: محصولاتی مانند توت‌فرنگی نیاز انرژی پایینی دارند، در حالی که گوجه‌فرنگی در رده متوسط و خیار در دسته محصولات پرمصرف از نظر انرژی قرار می‌گیرند که انتخاب محصول مناسب با در نظر گرفتن تجهیزات موجود و شرایط اقلیمی، گام نخست در بهینه‌سازی مصرف انرژی است.

نقش حیاتی سازه و پوشش در حفظ حرارت

وی با بیان اینکه ویژگی‌های سازه گلخانه، از ارتفاع تا نوع مصالح، و همچنین جنس پوشش، تأثیر مستقیمی بر توزیع یکنواخت دما و رطوبت و به تبع آن، بر مصرف انرژی دارد، بر اهمیت پوشش‌های مادون قرمز (IR دار) تأکید کرد و گفت: اتلاف حرارت از طریق تشعشع در شب، یکی از مهم‌ترین دلایل هدر رفت انرژی در گلخانه‌ها است. 

رضوانی عنوان کرد: پوشش‌های IR دار با بازتاب این حرارت به داخل، می‌توانند تلفات شبانه را تا حدود ۵۰ درصد کاهش دهند و نیاز به گرمایش را به طور چشمگیری کم کنند.

وی به اهمیت استقرار بادشکن‌ها اشاره کرد و بیان کرد: احداث بادشکن‌ها، به ویژه با استفاده از درختان سوزنی‌برگ نظیر کاج، در اطراف گلخانه یک استراتژی مؤثر برای کاهش اتلاف انرژی است.

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی با اشاره به اینکه این بادشکن‌ها با شکستن سرعت باد، از مکش هوای گرم از داخل گلخانه جلوگیری می‌کنند، تاکید کرد: فاصله توصیه شده برای بادشکن از گلخانه، حدود چهار تا شش برابر ارتفاع درخت است و باید از دو طرف حدود ۱۵ متر طول بیشتری از گلخانه داشته باشد تا پوشش کاملی فراهم کند و این اقدام علاوه بر صرفه‌جویی در انرژی، به کاهش تجمع برف بر روی پوشش گلخانه نیز کمک می‌کند.

وی با بیان اینکه در بخش سیستم‌های گرمایشی با اشاره به رایج بودن کوره‌های هوای گرم در منطقه همدان، بر لزوم تنظیم دقیق مشعل‌ها در ابتدای فصل تأکید کرد: این کار علاوه بر کاهش چشمگیر مصرف سوخت، از تولید گازهای مضر مانند مونواکسید کربن جلوگیری کرده و سلامت گیاهان را تضمین می‌کند.

رضوانی با اشاره به اینکه استفاده از کوره‌ها و مبدل‌های حرارتی استیل، به دلیل راندمان بالا و طول عمر بیشتر، توصیه می‌شود، گفت: طراحی صحیح دودکش ضروری است و قطر دودکش باید با خروجی کوره متناسب یعنی حداقل ارتفاع آن دو و نیم متر باشد.

وی ادامه داد: کلاهک دودکش نیز باید حدود شش متر بالاتر از بلندترین نقطه گلخانه قرار گیرد تا تخلیه دود بهینه انجام شده و از آسیب به پوشش و برگشت هوا جلوگیری شود.

توزیع یکنواخت حرارت، ضامن کارایی سیستم

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی توزیع یکنواخت حرارت را از ارکان اصلی بهره‌وری گلخانه دانست و تصریح کرد: با وجود یک سیستم گرمایشی استاندارد و کم‌مصرف، اگر توزیع حرارت مناسب نباشد، کارایی کل سیستم کاهش می‌یابد.

وی به راهکارهای عملی اشاره و بیان کرد: برای ایجاد جریان هوای یکنواخت و توزیع همگن دما و رطوبت، استفاده از فن‌های سیرکولاسیون (همزن) حیاتی است؛ این فن‌ها با به هم زدن هوا، از ایجاد نقاط سرد یا مرطوب که می‌توانند باعث شیوع بیماری‌های قارچی شوند، جلوگیری می‌کنند. 

رضوانی تأکید کرد: هدف اصلی گرمایش در فصل سرد، کاهش رطوبت نسبی هوا برای پیشگیری از بیماری‌هاست و توزیع یکنواخت حرارت در این زمینه نقش کلیدی ایفا می‌کند.

وی به اهمیت طراحی دقیق سیستم‌های توزیع حرارت، به ویژه لوله‌های پلی‌اتیلن سوراخ‌دار، اشاره کرد و یادآور شد: بسیار مهم است که سوراخ‌ها و فواصل آن‌ها با توجه به قطر لوله، به گونه‌ای طراحی شوند که توزیع یکنواخت حرارت در طول ردیف‌های کشت تضمین شود.

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی تاکید کرد: عدم رعایت این اصول منجر به ایجاد شیب حرارتی و ناهمگونی دما در نقاط مختلف گلخانه می‌شود که علاوه بر تأثیر منفی بر رشد گیاه، مصرف سوخت را نیز افزایش می‌دهد.

وی متذکر شد: با رعایت اصول مهندسی و مدیریت صحیح، می‌توان به بهره‌وری حداکثری از انرژی در گلخانه‌ها دست یافت و ضمن کاهش هزینه‌ها، تولیدی پایدارتر و باکیفیت‌تر را تضمین کرد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصر همدان» بهینه‌سازی مصرف انرژی در گلخانه‌ها، فراتر از یک ضرورت اقتصادی، یک مسئولیت زیست‌محیطی است. با اتخاذ رویکردهای هوشمندانه و به‌کارگیری فناوری‌های نوین، می‌توانیم ضمن حفظ بهره‌وری و کیفیت محصولات، ردپای کربن تولیدات کشاورزی خود را نیز کاهش دهیم. این امر نه تنها به سود گلخانه‌داران است، بلکه به حفظ منابع طبیعی برای نسل‌های آینده و مبارزه با چالش‌های اقلیمی نیز کمک شایانی می‌کند. مسیری که به سوی کشاورزی پایدارتر و سازگار با محیط زیست می‌رود، از همین انتخاب‌های امروز ما آغاز می‌شود.

در دنیای متغیر امروز، که نوسانات قیمت انرژی و نگرانی‌های زیست‌محیطی به شدت رو به افزایش است، رویکردهای سنتی در کشاورزی گلخانه‌ای پاسخگو نخواهند بود. سرمایه‌گذاری در دانش، آموزش و فناوری‌های کارآمد انرژی، نه تنها هزینه‌های عملیاتی را کاهش می‌دهد، بلکه انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری گلخانه‌ها را در برابر شوک‌های اقتصادی و اقلیمی افزایش می‌دهد. این رویکرد، تضمینی برای تداوم و توسعه‌ی پایدار این بخش حیاتی از کشاورزی است که نقش مهمی در امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند.

توجه به جزئیات و مدیریت دقیق، کلید دستیابی به بالاترین راندمان در مصرف انرژی است. از انتخاب پوشش‌های مناسب برای گلخانه تا تنظیم دقیق سیستم‌های گرمایشی و تهویه، هر گام کوچک می‌تواند تفاوت بزرگی در کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری ایجاد کند. این به معنای پرورش یک ذهنیت صرفه‌جویی و بهینه‌سازی در تمام مراحل طراحی، ساخت و بهره‌برداری از گلخانه‌ها است. موفقیت در این حوزه، نه تنها به نفع فردی گلخانه‌داران است، بلکه به توسعه‌ی بخش کشاورزی کشور نیز کمک می‌کند.

باور داریم که آینده‌ی کشاورزی گلخانه‌ای، آینده‌ای است که در آن بهره‌وری انرژی و پایداری زیست‌محیطی در هم تنیده شده‌اند. با همت و همکاری تمامی فعالان این حوزه، از محققان و مهندسان گرفته تا کشاورزان و سیاست‌گذاران، می‌توانیم به چشم‌اندازی دست یابیم که در آن تولید محصولات کشاورزی نه تنها به سودآوری می‌رسد، بلکه به حفظ منابع طبیعی و بهبود کیفیت زندگی نیز کمک می‌کند. این یک تعهد جمعی برای ساختن فردایی سبزتر و پایدارتر است.

انتهای خبر/