زمستان‌گذرانی ثابت، کلید سلامت کندوها

حمید رحیمی، در گفتگو با خبرنگار ما در تشریح وضعیت این صنعت و اهمیت مدیریت فصل سرما گفت: تعداد زنبورستان‌های استان همدان یک هزار و ۸۶۱ واحد است که در آن‌ها ۳۷۷ هزار کلونی زنبور عسل مشغول فعالیت هستند. بر اساس آخرین آمار در سال ۱۴۰۳، تولید سه هزار و ۵۰۰ تن عسل در استان محقق شده است.

وی افزود: در کنار تولید عسل به عنوان محصول اصلی، تولیدات جانبی و فرعی دیگری مانند بره موم، گرده، زهر و سایر محصولات نیز وجود دارد که در اقتصاد زنبورداری تاثیر بالایی دارد. می‌توان از پرورش زنبور عسل به عنوان یک حرفه و صنعت سبز نام برد که به طبیعت و به بحث گرده‌افشانی کمک می‌کند.

مدیر امور طیور و زنبور عسل سازمان جهاد کشاورزی استان همدان، ادامه داد: این صنعت علاوه بر نداشتن آلایندگی، باعث ترمیم و در واقع مکملی برای احیای منابع طبیعی و مراتع است. 

وی با تاکید بر اینکه یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های زنبور عسل در طبیعت، موضوع گرده‌افشانی است که به افزایش تولید محصولات کشاورزی و به تبع آن، افزایش تولیدات دامی مانند شیر و گوشت قرمز کمک می‌کند، گفت: بر اساس تحقیقات انجام شده، ارزش اقتصادی تولیدات غیرهدف یا غیراصلی پرورش زنبور عسل (مانند تولید علوفه یا مواد غذایی مورد نیاز تغذیه حیوانات) صد و چهل و شش برابر نسبت به محصول اصلی یعنی تولید عسل است. 

رحیمی عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث افزایش محصولات دام و طیور می‌شود، موضوع گرده‌افشانی زنبور عسل است.

تاکید بر «زمستان‌گذرانی ثابت» و هشدار درباره «کوچ زمستانه»

وی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع حیاتی «زمستان‌گذرانی» پرداخت و اظهار کرد: زمستان‌گذرانی فرآیندی در پرورش زنبور عسل است که زنبوردار مختار است زنبورستان خود را در محل اصلی اسکان داده و زمستان‌گذرانی را در همان محل انجام دهد. 

مدیر امور طیور و زنبور عسل سازمان جهاد کشاورزی استان همدان، افزود: گروهی از زنبورداران نیز زنبورهای خود را برای ادامه فعالیت در فصل زمستان به مناطق گرمسیری منتقل می‌کنند که در این حالت تلفات زمستانه به شکل محسوسی دیده نمی‌شود، اما این روش معایبی نیز دارد.

وی معایب کوچ زمستانی را برشمرد و بیان کرد: یکی از معایب این است که به دلیل جابه‌جایی زنبورها از یک منطقه سردسیر به یک منطقه گرمسیر، ممکن است شوک دمایی به آن‌ها وارد شود. همچنین ضمن جابه‌جایی کندوها به دلیل تکان‌های حین انتقال، ممکن است تلفات رخ دهد. 

رحیمی با اشاره به اینکه از همه مهم‌تر، مشکل بزرگ‌تری که وجود دارد این است که هنگام جابه‌جایی زنبورستان به مناطق گرمسیری و تجمع کندوها در کنار هم، احتمال انتقال بیماری‌ها و آفات خاص هر منطقه بسیار افزایش می‌یابد، تصریح کرد: این امر باعث ابتلای سایر زنبورها به بیماری‌های جدید می‌شود و مهم‌تر از آن، بعد از بازگشت به منطقه مبدا، باعث آلوده شدن زنبورستان‌های دیگر نیز می‌شود.

وی تاکید کرد: من فکر می‌کنم اگر زنبورداران عزیز بتوانند تدابیری بیندیشند تا با یک مدیریت صحیح و مناسب در زنبورستان‌ها اعمال کنند، نیازی به کوچ زمستانه با توجه به این مشکلاتی که عرض کردم، نخواهد بود.

مدیر امور طیور و زنبور عسل سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه زنبور عسل به شکل طبیعی حتما باید زمستان‌گذرانی خود را انجام دهد، مطرح کرد: وقتی ما کوچ زمستانی را انجام می‌دهیم، در واقع یک فعالیت اضافه و خلاف روند طبیعی زندگی زنبور عسل را رقم می‌زنیم. پس از کوچ، ممکن است برای فصل آینده به دلیل خستگی یا ضعیف شدن ملکه و کندو، عملکرد مورد انتظار زنبوردار محقق نشود.

نحوه طبیعی زمستان‌گذرانی در کندو

وی در توضیح فرآیند طبیعی زمستان‌گذرانی گفت: نحوه زمستان‌گذرانی در کندوها به این شکل است که وقتی دمای محیط به چهارده درجه سانتی‌گراد می‌رسد، زنبورهای داخل کندو برای حفظ دمای کندو و بدن خود، تشکیل یک توده کروی شکل می‌دهند که عموما در وسط کندو یا روی شانه‌ها تشکیل می‌شود. زنبورهایی که در سطح رویی این توده قرار می‌گیرند، با حرکت عضلانی که انجام می‌دهند، باعث انتقال دمای بدن خود به زنبورهایی که در مرکز توده و در نزدیک ملکه هستند، می‌شوند.

رحیمی ادامه داد: برای اینکه زنبورهای سطحی دچار سرمازدگی و آسیب نشوند، به شکل طبیعی و با جابه‌جا کردن موقعیت خود، باعث می‌شوند که زنبورهای سطحی به داخل توده منتقل شوند و در این صورت سرما آسیبی به زنبورها نرساند.

وی خاطرنشان کرد: نهایتا کندوی زنبور عسلی که زمستان‌گذرانی خود را با کیفیت و به خوبی گذرانده باشد، در بهار آینده با انرژی و با زنبورهای قوی‌تری به تولید خود ادامه می‌دهد و در واقع برای زنبوردار، تولید مناسب‌تر و نهایتا صرفه اقتصادی بیشتری خواهد داشت.

زمستان‌گذرانی موفق در گرو ثابت‌ماندن کندوها

مرتضی ماجدی، با اشاره به فرا رسیدن فصل سرما، بر ضرورت توجه زنبورداران به مرحله حساس و حیاتی «زمستان‌گذرانی» زنبورهای عسل تأکید کرد.

وی با بیان اینکه در این فصل، هدف اصلی زنبوردار باید حفظ سلامت و بقای کلونی باشد، اظهار کرد: برخلاف فصل‌های گرم سال که زنبورها به جمع‌آوری شهد و گرده مشغولند، در زمستان فعالیت بیرونی آن‌ها به حداقل می‌رسد و انرژی خود را صرف گرم نگه داشتن کندو و محافظت از ملکه می‌کند.

این کارشناس کشاورزی یکی از نکات کلیدی در زمستان‌گذرانی را پرهیز از جابه‌جایی کندوها در فصل سرد دانست و توضیح داد: تغییر مکان می‌تواند موجب استرس، سرد شدن خوشه زنبورها و حتی تلفات در کلونی شود.

وی افزود: بهتر است محل زنبورستان از پیش با در نظر گرفتن پناه از بادهای سرد و تابش مناسب آفتاب انتخاب شده باشد. زنبور عسل در محیط ثابت و آرام بهتر می‌تواند دمای خوشه را تنظیم کند و زمستان را با کمترین آسیب پشت سر بگذارد.

ماجدی در ادامه به الزامات فنی کندو در این فصل اشاره کرد و افزود: کندو باید عایق‌بندی مناسب داشته باشد تا از نفوذ باد و رطوبت جلوگیری شود. تهویه مناسب کندو نیز باید برقرار باشد تا از ایجاد بخار و کپک در داخل کندو جلوگیری شود.

وی تمیز نگه داشتن اطراف کندو و جلوگیری از ورود جوندگان و پرندگان مزاحم را نیز دارای اهمیت ویژه خواند.

این کارشناس کشاورزی با تاکید بر اینکه با رعایت این اصول، زنبورهای شما با سلامت و قدرت از زمستان عبور خواهند کرد و در بهار آینده با انرژی بیش‌تری به فعالیت برمی‌گردند، خاطرنشان کرد: زمستان‌گذرانی موفق، پایه تولید عسل با کیفیت و پایداری زنبورستان در سال‌های آینده است. پس بیایید با آگاهی و دلسوزی از این موجودات شگفت‌انگیز مراقبت کنیم، زیرا هر کلونی سالم در زمستان، نویدبخش شکوفایی طبیعت در بهار است.

زنبوردار همدانی: مدیریت زمستان‌گذرانی کلید بهار پربار

نادر اینجیناری، زنبوردار با سابقه همدانی، در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به روش‌های سنتی و نوین زنبورداری، بر اهمیت مدیریت هماهنگ با طبیعت برای زمستان‌گذرانی موفق تاکید کرد.

وی با مقایسه گذشته و حال گفت: زنبورداری در سال‌های گذشته و خیلی دور، به صورت ساده انجام می‌شد و زنبور عسل با جغرافیا و آب و هوای منطقه به اصطلاح آداپته شده بود. زنبور در زمان تابستان ذخیره‌سازی می‌کرد و در پاییز، مدیریت زمستان‌گذرانی را انجام می‌داد.

این زنبوردار باتجربه تاکید کرد: زنبور یک موجود خیلی خیلی خیلی هوشمند است که با برنامه‌ریزی و با وضعیت جوی منطقه خودش، ذخیره‌سازی پروتئین و غذا برای زمستان‌گذرانی را در اواخر تابستان و اوایل پاییز انجام می‌دهد.

وی افزود: آنچه که ما زنبوردارها باید مدیریت کنیم، این است که در کنار زنبور همکاری کنیم. یعنی زنبور مدیریت خودش را انجام می‌دهد و کارهایی هست که ما باید در کنار آن، کارهایی که زنبورها انجام می‌دهند را تکمیل کنیم. به عنوان مثال، پوشش‌هایی که ما برای کندو انتخاب می‌کنیم، یک نوع پوشش باید به اصطلاح داده بشود تا زنبور در شرایط بهتری باشد.

اینجیناری در تشریح اقدامات مدیریتی ضروری در پاییز بیان کرد: تا آنجایی که امکان دارد، زنبورداران در فصل پاییز باید زنبورهایشان را فشرده کنند؛ اصطلاح فشرده یعنی اینکه قاب‌های خالی زیاد را حذف کنند و کلونی زنبور را در فضای کوچک‌تری روی چند قاب قرار دهند تا تراکم جمعیت زنبور در یک نقطه قرار بگیرد. این کار باعث می‌شود که زنبورها بتوانند در زمستان گرمای خوبی برای کلونی خودشان تولید کنند.

وی با بیان اینکه بعد از مدیریت داخل کندو از لحاظ پوشش و تراکم، ما هر پنج تا ۶ کندو را زیر یک کاور (پوشش بزرگتر) قرار می‌دهیم، تصریح کرد: این کار را در اواخر آذر ماه انجام می‌دهیم تا زنبورها از لحاظ سوز سرما، برف، باران و بارندگی در امان باشند. این مدیریت مختصری است که زنبوردار باید برای زنبورها در فصل انتهای تابستان و پاییز انجام دهد تا زمستان‌گذرانی خوبی داشته باشیم.

این زنبوردار باتجربه هدف نهایی این اقدامات را آماده‌سازی برای بهار عنوان کرد و گفت: در واقع این سه موضوع (انتهای تابستان، پاییز و زمستان‌گذرانی) برای بهار سال دیگر است، یعنی ما تمام این کارها را انجام می‌دهیم که بهار خوبی داشته باشیم و کلونی زنبور بتواند استارت خوبی در بهار سال آینده بزند.

هشدار درباره کوچ زمستانی به مناطق گرمسیری و تغییر شرایط

وی در پاسخ به سوالی درباره کوچ زنبورستان‌ها به مناطق گرمسیری مانند خوزستان و بندرعباس، با بیان اینکه متاسفانه در سال‌های اخیر به خاطر مسائل سمپاشی، بحث آفت‌کش‌ها و وضعیت جوی نامطلوب (مانند ریزگردها در خوزستان)، زنبورها متحمل خسارت زیادی شده‌اند، ادامه داد: در چنین وضعیتی و متاسفانه با تراکم زنبورداری در مناطق خوزستان، زنبوردارها خودشان مسائل آلودگی و بیماری را توزیع می‌کنند.

اینجیناری با مقایسه گذشته افزود: در زمان قدیم، کوچ کردن به مناطق خوزستان یک مزیت بود. یعنی اگر قرار بود در مناطق سردسیر جمعیت‌سازی در اوایل بهار اتفاق بیفتد، در مناطق گرمسیر خوزستان این استارت از اوایل بهمن ماه زده می‌شد و ما جمعیت‌سازی خیلی خوبی داشتیم. 

وی با اشاره به اینکه اکثر زنبوردارهایی که مسئله کوچ را دنبال می‌کنند، هدفشان جمعیت‌سازی و بچه‌گیری است و بحث تولید عسل در درجه اول مطرح نیست، چراکه مناطق گرمسیر نیز مثل مناطق سردسیر اُفت شهد دارند، اما مانند مناطق جوی همدان یا مناطق غرب و شمال ایران نیست، یادآور شد: وضعیتی که آنجا داریم، صرفاً برای تکثیر زنبورستان‌ها و تولید ملکه مناسب است و اگر زنبورداری در مناطق گرمسیر یک منطقه ایزوله پیدا کند، موفق می‌شود.

این زنبوردار باتجربه دلیل اصلی اجتناب خود از کوچ زمستانی را تشریح کرد و عنوان کرد: ما یکی از مسائلی که رعایت می‌کنیم این است که زنبورستان‌های کوچنده را نمی‌پذیریم. دلیل اصلی، بحث آلودگی، آفت‌کش‌ها و مسائل جوی است.

وی افزود: ما یک مدیریت سنتی را در پیش گرفته‌ایم. یعنی از زنبوردارهای قدیمی چیزهایی آموختیم و یاد گرفتیم که امروز، در زمانی که زنبوردارها دستخوش مسائل آلودگی، بیماری، کنه واروآ و مصائب جوی هستند، بتوانیم یک مدیریت خوب در زنبورستان خود در فصل زمستان داشته باشیم.

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «عصر همدان»، نکته مشترک در تمامی این توصیه‌ها، احترام به چرخه طبیعی زندگی زنبور عسل و هماهنگی با ریتم فصول است. زنبورداری موفق در این نگاه، نه مقابله با طبیعت، بلکه همراهی هوشمندانه با آن تعریف می‌شود.

رعایت اصول صحیح زمستان‌گذرانی،در نهایت به جامعه‌ای قوی‌تر، سالم‌تر و مولدتر از زنبورها منجر خواهد شد. این جامعه قوی، نه تنها ضامن تولید محصولاتی باکیفیت است، بلکه با نقش بی‌بدیل خود در گرده‌افشانی، خدمتی گسترده و ارزشمند به کشاورزی و سلامت محیط زیست ارائه می‌دهد.

بنابراین،سرمایه‌گذاری در مدیریت اصولی این فصل سرد، در حقیقت سرمایه‌گذاری برای بهاری پربار، اکوسیستمی مقاوم‌تر و آینده‌ای پایدارتر برای صنعت زنبورداری است. مراقبت از هر کلونی در زمستان، گامی در جهت حفاظت از این حلقه کوچک و حیاتی در زنجیره بزرگ زندگی است.

انتهای خبر/