به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «عصرهمدان»، در قلب غرب ایران، شهرستان ملایر با باغ‌های انگور خود، شهرتی دیرینه دارد. این شهر که به‌ عنوان پایتخت انگور ایران و شهر جهانی انگور شناخته می‌شود، نه‌ تنها به‌ خاطر تولید مرغوب‌ترین انگورها بلکه به دلیل روش‌های سنتی و منحصربه‌ فرد کشاورزی خود نیز مورد توجه است.

 یکی از این روش‌ها که نسل به نسل در میان باغداران ملایری به‌ ارث‌ رسیده، سنت «باغ اسپار» موهای انگور است.

 مرحله نخست «باغ اسپار» خاکسپاری زمستانی

 با آغاز فصل سرما و کاهش دمای هوا، باغداران ملایری آماده اجرای مراسم خاکسپاری موهای انگور می‌شوند. این فرایند که به خاک‌کردن باغ نیز معروف است، شامل پوشاندن تنه و شاخه‌های اصلی درخت انگور با خاک در فصل زمستان است. هدف اصلی از این کار، محافظت از درخت در برابر سرمای شدید زمستان و یخ‌بندان است که می‌تواند به بافت‌های گیاهی آسیب جدی وارد کند.

 مجید خلجی یکی از باغداران ملایری است که در گفتگو با خبرنگار ما بیان کرد: ما این کار را از پدرانمان یاد گرفته‌ایم و این سنتی است که از دیرباز به ما رسیده است. این باغدار ملایری گفت: زمستان‌های ملایر بسیار سرد است و اگر درخت انگور را خاک نکنیم، ممکن است خشک شود و محصول سال آینده را از دست بدهیم.

خلجی بیان کرد: روش کار به این صورت است که پس از هرس درختان در اواخر پاییز، باغداران با استفاده از بیل و کلنگ، خاک اطراف درخت را برداشته و روی تنه و شاخه‌های اصلی می‌ریزند.

این باغدار ملایری با اشاره به شرایط خاک‌کردن کردن در فصل زمستان عنوان کرد: ارتفاع خاک معمولاً بین ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر است، به‌گونه‌ای که قسمت اعظم درخت زیر خاک پنهان شود.

رستاخیز بهاری؛ تولدی دوباره

 با فرارسیدن بهار و گرم‌شدن هوا، زمان «از خاک درآوردن» و مرحله دوم باغ اسپار است فرامی‌رسد و این مرحله نیز بادقت و ظرافت خاصی انجام می‌شود.

 باغداران به‌آرامی خاک را از روی درختان کنار می‌زنند تا جوانه‌ها بتوانند به‌راحتی رشد کنند. یکی از کارشناسان کشاورزی ملایر در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره مهم‌ترین اثرات «باغ اسپار» عنوان کرد:

 «باغ اسپار» یکی از سنت‌های دیرینه در شهرستان است

 مجتبی طاهری بیان کرد: مرحله دوم که شامل از خاک در آوردن است یک مرحله بسیار حساس است و که باغداران باید توجه ویژه‌ای در این بخش دارند.

وی درباره اثرات این مرحله گفت: در این مرحله اگر خاک را خیلی زود برداریم، ممکن است درخت در معرض سرمای ناگهانی قرار گیرد و اگر دیر اقدام کنیم، جوانه‌ها زیر خاک خفه می‌شوند.

این کارشناس کشاورزی ملایر گفت: پس از برداشتن خاک، درختان انگور آماده رویش و باردهی می‌شوند. باغداران در این مرحله با انجام اقداماتی نظیر کوددهی، آبیاری و سم‌پاشی، به رشد و باروری درختان کمک می‌کنند.

وی با اشاره به ثمرات این اقدام سنتی تصریح کرد: اقدام سنتی خاکسپاری و رستاخیز موهای انگور، ثمرات متعددی برای باغداران ملایری به همراه دارد.

 طاهری محافظت از درختان مو در برابر سرما را یکی از اصلی‌ترین ثمره «باغ اسپار» دانست و گفت: اصلی‌ترین فایده این روش، حفظ درختان در برابر سرمای شدید زمستان و جلوگیری از خشک‌شدن آن‌ها است.

وی با بیان اینکه «باغ اسپار» باعث افزایش طول عمر درختان می‌شود، تصریح کرد: با محافظت از درختان در برابر عوامل مخرب محیطی، طول عمر آن‌ها افزایش می‌یابد و باغداران می‌توانند سال‌های بیشتری از محصول آن‌ها بهره‌مند شوند.

 این کارشناس کشاورزی ملایر گفت: بهبود کیفیت محصول از دیگر ثمرات «باغ اسپار» است، تصریح کرد: درختانی که در زمستان از گزند سرما در امان بوده‌اند، در فصل بهار قوی‌تر و سالم‌تر رشد می‌کنند و محصول باکیفیت‌تری تولید می‌کنند.

وی حفظ اصالت و تنوع ژنتیکی را دیگر ثمره این آیین سنتی دانست و گفت: این روش به حفظ و نگهداری از ارقام بومی انگور ملایر کمک می‌کند و ازبین‌رفتن تنوع ژنتیکی آن‌ها جلوگیری می‌کند. اثبات علمی فواید خاکسپاری زمستانی بر اساس داده‌های علمی اگرچه خاکسپاری موهای انگور یک روش سنتی است، اما تحقیقات علمی نیز فواید آن را تأیید می‌کنند.

مطالعات نشان داده‌اند که پوشاندن درختان با خاک در فصل زمستان، دمای اطراف ریشه و تنه را افزایش می‌دهد و از یخ‌زدگی بافت‌های گیاهی جلوگیری می‌کند. همچنین، خاک به‌عنوان یک عایق حرارتی عمل کرده و از نوسانات دمایی شدید جلوگیری می‌کند.

 این امر به‌ ویژه در مناطقی با زمستان‌های سرد و طولانی، اهمیت زیادی دارد. علاوه بر این، خاکسپاری می‌تواند به بهبود شرایط خاک نیز کمک کند. خاک اطراف درختان با جذب رطوبت و مواد مغذی، به تقویت ریشه و بهبود رشد درختان کمک می‌کند.

 «باغ اسپار» چالش‌های فراوانی به همراه دارد

یکی دیگر از باغداران ملایر در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به چالش‌های و سختی‌های این آئین سنتی تصریح کرد: باوجود فواید فراوان، روش خاکسپاری و رستاخیز موهای انگور، چالش‌هایی نیز به همراه دارد.

محسن بهرامی بیان کرد: یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، کمبود نیروی کار است. انجام این کار به‌ صورت دستی، زمان‌بر و پرهزینه است.

این باغدار ملایری گفت: همچنین، تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌ها، باعث خشک‌شدن خاک و کاهش رطوبت آن شده است و این امر می‌تواند تأثیر منفی بر روی اثربخشی روش خاکسپاری داشته باشد.

گفتنی است؛ برای مقابله با این چالش‌ها، کارشناسان کشاورزی پیشنهاد می‌کنند که باغداران از روش‌های نوین آبیاری و کوددهی استفاده کنند تا رطوبت و مواد مغذی کافی در اختیار درختان قرار گیرد. همچنین، استفاده از ماشین‌آلات کشاورزی برای خاکسپاری و از خاک درآوردن درختان، می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت انجام کار کمک کند.

انتهای خبر/گ