به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «عصر همدان»؛ میرزا کوچک خان جنگلی (۱۲۵۷-۱۳۰۰ ه.ش)، روحانی مجاهد و فرمانده نهضتی است که اگرچه در جنگل‌های شمال به خون خفت، اما آرمان استقلال‌طلبی و ظلم‌ستیزی او در تاریخ معاصر ایران جاری ماند. قیام او پاسخی به اشغال ایران توسط نیروهای خارجی در جنگ جهانی اول و ضعف حکومت قاجار بود.

میرزا کوچک با تأسیس«کمیته اتحاد اسلام» در دل جنگل‌های صعب‌العبور گیلان، هسته یک جنبش مسلحانه مردمی را ایجاد کرد. او و یارانش با امکاناتی ناچیز، سال‌ها در برابر ارتش منظم روسیه تزاری، سپس قوای بریتانیا و نیروهای وابسته به دولت مرکزی مقاومت کردند.

اوج رشادت آنان، تشکیل حکومت خودمختار در رشت (۱۲۹۹) و اجرای اصلاحاتی مانند تعدیل مالکیت اراضی و تشکیل شوراهای محلی بود.

 میرزا شخصاً در خط مقدم درگیری‌ها حضور داشت و با وجود وسوسه‌های سیاسی و پیشنهادهای سازش، هرگز سلاح خود را در برابر بیگانه زمین ننهاد. تراژدی مرگ او در برف‌های تالش، خود تجسمی از استقامت و فداکاری تا آخرین نفس است.

جنبش جنگل به‌عنوان یک قیام اسلامی-مردمی ضداستعماری،یکی از حلقه‌های مهم زنجیره مبارزات ملت ایران محسوب می‌شود که به انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ ختم شد.

تاکتیک جنگ چریکی و استفاده از پوشش طبیعی جنگل توسط میرزا، بعدها در مبارزات گروه‌های انقلابی مورد توجه قرار گرفت.

شعارهای اسلامی نهضت جنگل و شخصیت مذهبی رهبر آن، نشان می‌داد که می‌توان با تکیه بر عقاید دینی مردم، جنبشی اجتماعی علیه ظلم داخلی و خارجی ایجاد کرد. این الگو بعدها در گفتمان امام خمینی(ره) قوت بیشتری گرفت.

میرزا کوچک در ادبیات انقلابی دهه‌های ۴۰ و ۵۰، به‌عنوان نماد ایستادگی در برابر سلطه خارجی و خیانت داخلی مورد ستایش قرار می‌گرفت، نام و روحیه او به جوانان مبارز آن دوره روحیه می‌بخشید.

شکست نهضت جنگل عمدتاً به دلیل نفوذ و سپس خیانت نیروهای چپ وابسته به شوروی و عدم وحدت استراتژیک بود. این تجربه تاریخی، به انقلابیون بعدی آموخت که در عین همکاری با گروه‌های مختلف، باید مرزبندی ایدئولوژیک خود را حفظ کنند تا آرمان‌های اصیل قربانی توطئه نشود.

اگرچه نهضت جنگل به نتیجه فوری نرسید اما میراث میرزا کوچک خان بسیار فراتر از یک شورش منطقه‌ای بود. رشادت‌های او و یارانش، مشعل مبارزه برای استقلال و عزت ملی را روشن نگه داشت و از او به‌عنوان «پیش‌گام» و «مصلحی» یاد می‌شود که راه را برای قیام‌های بعدی هموار کرد.

تأثیر این جنبش بر شکل‌گیری گفتمان انقلابی در ایران، نشان از جایگاه بی‌بدیل او در تاریخ پرفرازونشیب این مرزوبوم دارد.

راضیه حاجیلویی خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصر همدان»