به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «عصرهمدان»، عشایر کوچ‌رو، با شیوه زندگی منحصربه‌فرد و پیوند عمیق با طبیعت، همواره بخش مهمی از ساختار اجتماعی و فرهنگی ایران زمین بوده‌اند. این سبک زندگی پویا، ضمن برخورداری از مزایای خاص خود، چالش‌هایی را نیز در زمینه دسترسی به خدمات اساسی، به‌ویژه خدمات بهداشتی و درمانی، به همراه دارد. دوری از مراکز جمعیتی ثابت و موانع جغرافیایی، ضرورت اتخاذ رویکردهای نوآورانه و سازگار با شرایط زندگی عشایری را در ارائه خدمات سلامت آشکار می‌سازد. یکی از مؤثرترین این رویکردها، همراهی تیم‌های بهداشتی و درمانی، به‌ویژه پزشک و خانه بهداشت سیار، با جوامع عشایری در طول مسیر کوچ و در محل استقرار آنان است. این همراهی، نه یک اقدام صرفاً خدماتی، بلکه پاسخی حیاتی به نیازهای سلامت این قشر مولد و ارزشمند از جامعه است.

لزوم وجود خانه بهداشت سیار همراه عشایر 

عشایر کوچ‌رو به دلیل شیوه زندگی متحرک و استقرار در مناطق دورافتاده، دسترسی محدودی به مراکز بهداشتی و درمانی ثابت دارند؛ خانه‌های بهداشت سیار و ثابت در مناطق عشایری می‌توانند خدمات بهداشتی اولیه، مراقبت‌های مادر و کودک، واکسیناسیون، آموزش بهداشت، و درمان بیماری‌های شایع را به این جمعیت ارائه دهند، این امر به کاهش نابرابری در دسترسی به خدمات سلامت بین عشایر و سایر جمعیت‌ها کمک می‌کند.

استقرار خانه‌های بهداشت منجر به بهبود شاخص‌های سلامت در جامعه عشایری می‌شود؛ ارائه خدمات پیشگیرانه و آموزش‌های بهداشتی می‌تواند از بروز بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری کند، مراقبت‌های دوران بارداری و پس از زایمان، سلامت مادران و نوزادان را تضمین می‌کند و واکسیناسیون کودکان در برابر بیماری‌های عفونی از اهمیت بالایی برخوردار است.

خانه‌های بهداشت می‌توانند به عنوان مراکزی برای شناسایی زودهنگام بیماری‌ها، به ویژه بیماری‌های واگیر و بیماری‌های مشترک بین انسان و دام، عمل کنند؛ این امر امکان مداخله سریع و جلوگیری از شیوع بیماری در بین جمعیت عشایری و مناطق همجوار را فراهم می‌آورد، همچنین، این مراکز می‌توانند در مدیریت بیماری‌های غیرواگیر مانند فشار خون و دیابت نقش مهمی ایفا کنند.

خانه‌های بهداشت سیار با جابجایی همراه با عشایر در طول کوچ، خدمات بهداشتی را به صورت مستمر در دسترس آنها قرار می‌دهند، بهورزان عشایری که از میان خود جامعه عشایری انتخاب و آموزش می‌بینند، با فرهنگ و شیوه زندگی آنان آشنا بوده و ارتباط مؤثرتری برقرار می‌کنند.

با ارائه خدمات بهداشتی اولیه و پیشگیرانه در مناطق عشایری، نیاز به مراجعه به مراکز درمانی دوردست و بیمارستان‌ها کاهش می‌یابد، این امر به نوبه خود، هزینه‌های درمان را برای خانوارها و نظام سلامت کاهش می‌دهد.

تأمین خدمات بهداشتی برای عشایر کوچ‌رو، به عنوان بخشی از جامعه، یک اصل اساسی در عدالت سلامت است، این امر به تضمین حق سلامت برای تمامی افراد جامعه، صرف نظر از محل زندگی و شیوه زندگی، کمک می‌کند.

با توجه به این دلایل، ایجاد و تجهیز خانه‌های بهداشت ثابت و سیار در مناطق عشایری و ارائه خدمات بهداشتی متناسب با نیازها و شیوه زندگی این جامعه، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. تلاش‌های دولت و وزارت بهداشت در سال‌های اخیر در راستای توسعه این مراکز و ارائه خدمات بهداشتی به عشایر قابل تقدیر است و تداوم و گسترش آن می‌تواند نقش بسزایی در ارتقای سلامت و رفاه این قشر مولد و مهم از جامعه ایفا کند.

جواد نیازی رئیس شورای ایل یارمطاقلو همدان در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصر همدان»، به وضعیت بهداشت عشایر نیز اشاره کرد و گفت: طبق قانون کشوری، هر روستایی که بالای ۲۰ خانوار جمعیت داشته باشد باید خانه بهداشت داشته باشد، اما ما با جمعیت ۱۵ هزار نفری عشایر، درخواست ایجاد خانه‌های بهداشت سیار را داریم که متاسفانه هیچ توجهی به این درخواست نمی‌شود.

بهروز کارخانه‌ای نیز در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به ساختار نظام سلامت گفت: در کل سلامت در کشور مبتنی بر سطح‌بندی است. بدین معنا که در روستاها خانه‌های بهداشت به عنوان اولین سطح ارائه خدمت قرار دارند و این خانه‌ها تحت نظر مراکز جامع خدمات بهداشتی درمانی فعالیت می‌کنند. این مراکز نیز بر اساس موقعیت، فاصله و ظرفیت پوشش جمعیتی، می‌توانند به مراکز خدمات بهداشتی شبانه‌روزی ارتقا یابند.

وی در ادامه به مراکز خدمات بهداشت درمانی جامع و منتخب در شهرستان‌ها اشاره کرد و بیان کرد: این مراکز در واقع بیمارستان‌های کوچکی برای شهرستان‌هایی هستند که با مراکز بزرگتر حدود ۳۰ تا ۵۰ کیلومتر فاصله دارند. البته در همدان در حال حاضر چنین ساختاری وجود ندارد و ایجاد آن مستلزم تبدیل بیمارستان‌های موجود به مراکز فوق تخصصی خواهد بود.

چالش‌های ارائه خدمات به عشایر و کمبود نیروی انسانی

رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان مشکلات ارائه خدمات به عشایر گفت: جمعیت عشایر پراکنده است و امکانات بهداشتی درمانی به صورت متمرکز برای آن‌ها وجود ندارد. آن‌ها می‌توانند از خانه‌های بهداشت در مناطق دورافتاده و سپس از مراکز جامع خدمات دریافت کنند.

وی به معضل کمبود نیروی انسانی در حوزه بهداشت و درمان اشاره کرد و اظهار داشت: متاسفانه ما در حال حاضر با کمبود پزشک مواجه هستیم. حتی تعداد بازرسان خانه‌های بهداشت نیز کافی نیست. علاوه بر این، به دلیل تعطیلی مراکز آموزش و تربیت بهورز در دوران کرونا، با کمبود بهورز نیز روبرو هستیم که باید این شرایط را در نظر بگیریم.

درخواست از مردم؛ درک شرایط و صبوری در مراکز درمانی

کارخانه‌ای مهم‌ترین خواسته خود از مردم را درک شرایط بهداشت و درمان دانست و گفت: کمبود و مهاجرت پزشکان مسئله بسیار مهمی است که باید به آن توجه شود. کادر درمان موجود در بیمارستان‌های دولتی با حداقل امکانات در حال خدمت‌رسانی هستند. اگر این افراد فرصت‌های شغلی دیگری داشتند، قطعاً درآمد بیشتری کسب می‌کردند. حتی ممکن است درآمد یک دستفروش از یک جراح بیشتر باشد. بنابراین، مردم باید ضمن شکیبایی در مراجعه به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، توجه داشته باشند که موارد غیر اورژانسی نیازمند زمان برای بررسی و درمان هستند.

وی با تشریح تعریف اورژانس واقعی گفت: مردمی که وارد اورژانس می‌شوند دو دسته‌اند؛ یا خودشان احساس می‌کنند اورژانسی هستند یا واقعاً مورد اورژانسی دارند. موارد حیاتی اورژانس توسط پزشکان تشخیص داده می‌شود. برخی موارد مانند آپاندیسیت نیز نیازمند معاینه، آزمایش و انجام اقدامات درمانی با سرعت مناسب هستند، اما این به معنای آن نیست که باید بلافاصله پس از ورود به اورژانس رسیدگی شوند. حداقل شش ساعت زمان برای انجام اقدامات درمانی در موارد اورژانسی تعریف شده است.

تاکید بر خدمات خوب و اثربخش به جای ساختارهای بزرگ

رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان با اشاره به لزوم تغییر رویکرد در ارائه خدمات گفت: مردم باید به جای تمرکز بر خدمات بزرگ و پرهزینه، به دنبال خدمات خوب، کارآمد و اثربخش باشند. به عنوان مثال، استفاده از دستگاه‌هایی مانند بی‌آی‌اس می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. ما گاهی بیمارستان‌هایی می‌سازیم که مراجعه‌کننده کافی ندارند و تنها با ۱۰ تا ۳۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند. این امر به ضرر مردم تمام می‌شود. به تعبیر دیگر، اگر به جای ساخت بیمارستان‌های کم‌بازده، از هلی‌کوپتر برای تردد بیماران استفاده شود، ممکن است هزینه کمتری داشته باشد.

وی افزود: مهم ارائه خدمت خوب است، نه صرفاً بزرگ بودن و داشتن تعداد زیاد تخت. ممکن است بیمارستانی بزرگ با تعداد تخت زیاد وجود داشته باشد اما خدمات مناسبی ارائه نگردد.

نیاز همدان به بیمارستان هزار تختخوابی

کارخانه‌ای در بخش دیگری از سخنان خود به وضعیت بیمارستان‌های همدان پرداخت و گفت: در حال حاضر تمام بیمارستان‌های همدان شلوغ هستند. بیمارستان قلب، شهید بهشتی و فاطمیه همگی با ظرفیت بالای ۸۰ تا ۹۰ درصد کار می‌کنند. بیمارستان سینا نیز وضعیت بسیار نامناسبی دارد. ما باید تخت‌های این بیمارستان‌ها را جمع‌آوری کرده و یک بیمارستان هزار تختخوابی ایجاد کنیم که می‌تواند کمک شایانی به وضعیت درمان در استان نماید.

هشدار نسبت به بحران کمبود پزشک و متخصص

وی با ابراز نگرانی نسبت به کمبود پزشک و متخصص در کشور گفت: ما به سمتی پیش می‌رویم که وارد بحران کمبود پزشک و متخصص بیهوشی شده‌ایم. در حال حاضر برخی بیمارستان‌های ما واقعاً پزشک ندارند و این روند رو به تشدید است. لذا باید شرایطی را فراهم کنیم که مانند بسیاری از کشورها، خدمات را تجمیع کنیم تا مردم دسترسی سریع به مراکزی داشته باشند که تمام تخصص‌ها در آن موجود باشد. وجود بیمارستانی که جراح، متخصص بیهوشی یا متخصص زنان نداشته باشد، بیشتر به ضرر مردم تمام می‌شود و آن‌ها را سرگردان می‌کند.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان ادامه داد: ما باید به کمبود پزشک در رشته‌های مختلف توجه کنیم. متاسفانه نسل فعلی متخصصان قلب، آخرین نسل هستند و پس از بازنشستگی آن‌ها، دیگر جراح قلب نخواهیم داشت. در رشته بیهوشی نیز با کمبود شدید متقاضی روبرو هستیم. درآمد پایین پزشکان در بخش دولتی در مقایسه با مشاغل آزاد و به‌ویژه حوزه زیبایی، انگیزه ادامه فعالیت را از آن‌ها می‌گیرد.

لزوم اصلاح تعرفه‌ها و جلوگیری از مهاجرت پزشکان

وی با تأکید بر لزوم اصلاح تعرفه‌های خدمات پزشکی گفت: اگر امروز تعرفه‌ها را افزایش ندهیم، فردا مجبور خواهیم شد پزشک از کشورهای خارجی با هزینه‌های بسیار بالا جذب کنیم. چرا ما به پزشکان خودمان این امکان را ندهیم؟ باید اشتباهات و مشکلات موجود در این زمینه را به صورت منظم و هدفمند برطرف کنیم و از ورود پزشکان به حوزه‌های غیرضروری مانند زیبایی جلوگیری نماییم. متاسفانه در حال حاضر بیشترین عمل‌های جراحی زیبایی در کشور ما انجام می‌شود، در حالی که پزشکان باید به تخصص‌های حیاتی مانند جراحی قلب بپردازند.

کارخانه‌ای افزود: اگر مردم همراهی کنند و تعرفه‌های دولتی و خصوصی یکسان شود، پزشکان دیگر تمایلی به کار در بخش خصوصی با تعرفه‌های بالاتر نخواهند داشت. همچنین، تفاوت تعرفه‌ها بین سازمان تامین اجتماعی و بخش دولتی نیز باید برطرف شود تا انگیزه پزشکان برای ترک دانشگاه و پیوستن به تامین اجتماعی از بین برود. باید تفاوت‌ها در قیمت هتلینگ و تخت‌ها باشد، نه در تعرفه خدمات پزشکی.

تأکید بر اقدامات اساسی و همگرایی دستگاه‌ها

وی از نمایندگان مجلس خواست تا به دنبال انجام کارهای اساسی باشند و گفت: سوءتفسیرها در حوزه سلامت برای ما بسیار مهم است و من نمی‌بینم کسی به آن توجه کند. اگرچه تجهیزات خوب هستند، اما اقدامات بنیادی و بهداشتی بسیار مهم‌تر هستند. ضمن اینکه بار دیگر تاکید می‌کنم، مسئله جمعیت یکی از مهم‌ترین مسائلی است که بحران‌ها و امنیت کشور را تهدید می‌کند. نرخ رشد جمعیت استان همدان صفر است و نرخ باروری بین ۱.۲۴ تا ۱.۵۴ متغیر است. این نشان می‌دهد که جمعیت استان و کل کشور به مرور زمان در حال کاهش است، در حالی که در کشورهای اطراف با نرخ باروری ۴ تا ۷، جمعیت رو به افزایش است. این مسئله امنیت و همه چیز ما را به خطر می‌اندازد و باید به آن فکر کنیم.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان  در پایان با اشاره به نقش سایر دستگاه‌ها در حوزه سلامت گفت: تولیت ۲۵ درصد بهداشت بر عهده دانشگاه علوم پزشکی است و ۷۵ درصد دیگر مربوط به سایر دستگاه‌ها مانند جهاد کشاورزی، صمت و آموزش و پرورش است. همه باید در این زمینه دخالت و حضور داشته باشند. ما باید سواد بهداشتی مردم را بالا ببریم و از انتظارات بی‌جا جلوگیری کنیم. نباید مردم را به کارهای پرهزینه تشویق کنیم، بلکه باید آن‌ها را به کارهای اثربخش که به زندگی‌شان کمک می‌کند، ترغیب نماییم.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «عصر همدان»، همراهی پزشک و خانه بهداشت با عشایر کوچ‌رو، فراتر از یک راهکار موقت، ضرورتی استراتژیک برای تضمین سلامت و رفاه این جامعه پویا و مؤثر در توسعه کشور محسوب می‌شود. این اقدام، با رفع موانع دسترسی به خدمات بهداشتی، ارائه خدمات متناسب با شیوه زندگی عشایری، ارتقای شاخص‌های سلامت، ایجاد اعتماد و مشارکت و جمع‌آوری اطلاعات ارزشمند، نقش بی‌بدیلی در تحقق عدالت در سلامت و بهبود کیفیت زندگی عشایر ایفا می‌کند. تداوم و گسترش این رویکرد، مستلزم توجه ویژه مسئولان، تخصیص منابع کافی و همکاری بین‌بخشی است تا ضمن حفظ اصالت و پویایی زندگی عشایری، امکان بهره‌مندی آنان از اساسی‌ترین حقوق شهروندی، یعنی سلامت، به نحو مطلوب فراهم گردد. بی‌شک، توجه به سلامت عشایر، نه تنها ارتقای سلامت یک جامعه خاص، بلکه گامی مهم در جهت توسعه پایدار و عادلانه برای کل کشور خواهد بود.

آنچه بیش از پیش نمایان شد، تصویر واضحی از چالش‌های عمیق و چندوجهی نظام سلامت استان همدان و به تبع آن، نظام سلامت کشور است. از ساختار سطح‌بندی خدمات و ضرورت توجه به مناطق محروم و عشایری گرفته تا معضل کمبود نیروی انسانی در تمامی سطوح، به ویژه پزشکان و بهورزان، و لزوم درک متقابل مردم و کادر درمان، همگی نشان از نیازی فوری به بازنگری و اتخاذ تدابیر اساسی دارد. هشدارهای رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان در خصوص بحران کمبود متخصص و لزوم اصلاح تعرفه‌ها و رویکردها در ارائه خدمات، زنگ خطری جدی برای آینده سلامت جامعه به شمار می‌رود. اکنون، توپ در زمین سیاست‌گذاران و مسئولان است تا با درک صحیح این چالش‌ها و همگرایی تمامی دستگاه‌های ذیربط، گام‌های عملی و مؤثری را در جهت رفع این موانع و تضمین دسترسی عادلانه و باکیفیت به خدمات بهداشتی و درمانی برای تمامی اقشار جامعه، از جمله عشایر و ساکنان مناطق دورافتاده، بردارند. بی‌شک، بی‌توجهی به این مسائل، می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری را بر سلامت و رفاه عمومی جامعه تحمیل نماید.

انتهای خبر/