وی با اشاره به اینکه استدلال آن‌ها این است که با داشتن یک فرزند، می‌توانند هم به نیازها و رفاه اقتصادی او به طور کامل رسیدگی کنند و هم از نظر تربیتی، او را بهتر و با کیفیت‌تر پرورش دهند، افزود: از منظر علم تربیت، منظور از کیفیت در فرزند، مجموعه‌ای از مهارت‌ها است که فرزند برای تعامل با خانواده، جامعه و اطرافیان خود نیاز دارد، حال سوال کلیدی اینجاست که آیا این مهارت‌ها در الگوی تک‌فرزندی بیشتر مرور و کسب می‌شود یا در الگوی چندفرزندی؟

این کارشناس جمعیت خاطرنشان کرد: نسل ما که معمولاً ۴ تا ۵ خواهر و برادر بودیم، بیشتر اوقات را با هم بازی می‌کردیم.، این بازی در واقع همان مهارت‌آموزی و زندگی بود، وقتی چندین کودک با سنین مختلف با هم بازی می‌کنند، ناخودآگاه مهارت‌هایی چون تفاهم و توافق برای رسیدن به یک هدف مشترک را می‌آموزند، همچنین در دل این بازی‌ها، مدیریت تعارض و حل اختلاف نیز شکل می‌گیرد.

قاسمی با بیان اینکه کودکان در خانواده چند فرزند یاد می‌گیرند که گاهی حق با آن‌ها نیست و باید عقب‌نشینی کنند، و گاهی نیز باید بر سر حق خود پافشاری کنند و مقاومت کنند، عنوان کرد: حتی گاهی کودکان با هم متحد می‌شوند و والدین خود را در موضوعی دور می‌زنند که این خود نوعی مهارت در مذاکره و تعامل است.

وی با اشاره به اینکه علم تربیت امروز تأکید دارد که بیش از ۷۰ درصد مهارت‌آموزی‌های کودکان، نه در ارتباط با والدین، بلکه در تعامل با همسالان و خواهر و برادرانشان صورت می‌گیرد، گفت: حال با این توضیح، سوال این است که اگر هدف ما داشتن «فرزند با کیفیت» است، آیا این کیفیت بیشتر در محیط تک‌فرزندی یا چندفرزندی حاصل می‌شود؟

 این کارشناس جمعیت ادامه داد: با این تفاسیر تعریف فرزند با کیفیت در جامعه دچار تحریف شده و این تحریف در بسیاری از مفاهیم دیگر حوزه خانواده و فرزندآوری نیز رخ داده است.

قاسمی با بیان اینکه نخبگان و رسانه‌ها وظیفه بزرگی بر عهده دارند تا این مفاهیم تحریف شده را بازتعریف کرده و به جامعه ارائه دهند، تصریح کرد: این یک رسالت اجتماعی و جمعیتی بسیار مهم است.

وی با اشاره به اینکه استان همدان از سال ۹۵ با نرخ رشد منفی جمعیت و افزایش جمعیت سالمندان روبرو بوده است، افزود: باید دید نقش بازتعریف این مفاهیم در استان‌هایی مانند همدان که دارای زیست سنتی‌تری هستند، چیست؟

این کارشناس جمعیت خاطرنشان کرد: در استان همدان، مانند بسیاری از استان‌های دیگر که دارای ریشه‌های سنتی قوی هستند، بازتعریف مفاهیمی چون خانواده گسترده و چند نسلی، خانواده تنیده به هم در حوزه خویشاوندی، خانواده کامل با روابط خانوادگی عمیق، روابط نسلی، ازدواج مطلوب، تعداد مطلوب فرزندان و همانطور که گفتیم، فرزند با کیفیت باید مورد بررسی و انجام قرار گیرد.

قاسمی با بیان اینکه بازتعریف این مفاهیم بسیار حیاتی است، عنوان کرد: اگر این مفاهیم بازتعریف نشوند و سبک زندگی اصیل همدانی که بر پایه خانواده‌های پرجمعیت‌تر و روابط نزدیکتر خانوادگی بنا شده بود، کمرنگ شود، ما نهاد قدرتمند و هوشمند خانواده ایرانی را از دست خواهیم داد.

وی با اشاره به اینکه در غیر این صورت، باید منتظر تحولات عمیق اجتماعی شبیه به آنچه در غرب رخ داد و از آن به عنوان «انقلاب خانواده» یاد می‌شود، باشیم، گفت: در مجموع وظیفه سنگینی بر دوش رسانه‌ها و نخبگان است تا این مفاهیم را به درستی به جامعه منتقل کنند.

چالش‌های جمعیت و نقش دانشگاه علوم پزشکی در فرزندآوری

در ادامه بهروز کارخانه‌ای، رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه موضوع جمعیت مسئله‌ای حیاتی و بسیار مهم است که گاهی اوقات مورد کم‌توجهی قرار می‌گیرد، عنوان کرد: صحبت کردن در مورد جمعیت و نرخ رشد آن در رسانه‌ها، محافل دوستانه و حتی در گفتگوهای روزمره، امری ضروری است، به خصوص برای کسانی که به ایران و ایرانی بودن افتخار می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه وضعیت نرخ رشد جمعیت کشور ما خوب نیست و این موضوع نگران‌کننده است، گفت: به همین دلیل است که قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت تدوین شده و برنامه‌ها و اقداماتی در حال انجام است.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان ادامه داد: نرخ باروری، که به معنای تعداد فرزندانی است که یک خانم در سن باروری به دنیا می‌آورد، در دهه‌های گذشته کاهش چشمگیری داشته است، در دهه ۶۰، این نرخ حدود ۶ تا ۷/۸ دهم فرزند برای هر زن بود، اما امروز به حدود ۱.۶ و در برخی شهرهای استان ما حتی به ۱/۲ رسیده است و این یعنی به طور متوسط کمتر از ۲ فرزند برای هر خانواده.

کارخانه‌ای با بیان اینکه پیامدهای بلندمدت کاهش نرخ باروری، کاهش جمعیت است، تصریح کرد: اگر با همین نرخ فعلی پیش برویم، پیش‌بینی می‌شود که در سال ۱۴۲۵، جمعیت کشور کاهشی شود. 

وی با اشاره به اینکه این در حالی است که طبق برنامه، باید نرخ باروری به ۲/۵ فرزند برای هر زن برسد تا جمعیت در سال ۱۴۳۰ به حدود ۱۰۵ میلیون نفر برسد، افزود: اما انتظار ما افزایش بیشتر جمعیت است چراکه کاهش جمعیت، پیامدهای بسیار گسترده و جدی دارد.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان خاطرنشان کرد: با کاهش جمعیت، تعداد افراد مسن افزایش می‌یابد.گ، این به معنای افزایش ۵ برابری نیاز به خدمات بهداشتی، پرستار، پزشک و مراقبت است.

کارخانه‌ای با بیان اینکه از طرف دیگر، نیروی کار فعال جامعه کاهش می‌یابد و کسانی که قرار است از افراد مسن مراقبت کنند، کمتر می‌شوند، عنوان کرد: این موضوع مستقیماً بر رشد اقتصادی کشور تأثیر منفی می‌گذارد.

وی با اشاره به اینکه اگر بخواهیم ایران ما حفظ شود و از کشورهایی که جمعیت بیشتری دارند عقب نمانیم، باید به افزایش ازدواج، کاهش فاصله بین ازدواج و فرزند اول، و کاهش فاصله بین فرزندان توجه کنیم، گفت: باید شور و اشتیاق برای فرزندآوری ایجاد شود تا پنجره جمعیتی طلایی که در اختیار داریم، قبل از بسته شدن از آن به درستی استفاده کنیم.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان ادامه داد: دانشگاه علوم پزشکی همدان طبق قوانین و دستورالعمل‌ها، فعالیت‌های متعددی را در زمینه جمعیت و جوانی جمعیت انجام می‌دهد، ما به طور مداوم کارگاه‌های آموزشی برگزار می‌کنیم که از جمله کارگاه‌ها می‌توان به کارگاه «شاخه نواز» برای دانشجویان و مادران باردار اشاره کرد.

کارخانه‌ای با بیان اینکه موکب‌های اطلاع‌رسانی در مناسبت‌ها و همچنین حمایت از گروه‌های جهادی فعال در این زمینه از دیگر اقدامات دانشگاه علوم پزشکی است، افزود: همچنین تراکت‌ها و پوسترها و کلاس‌های آموزشی قبل و بعد از ازدواج نیز برگزار می‌شود، به عنوان مثال، در سال گذشته بیش از یک هزار و ۸۰۰ زن باردار در کلاس‌های آموزشی ما شرکت کردند.

وی با اشاره به اینکه نکته مهم آن است که بحث جمعیت، انحصاراً به دانشگاه علوم پزشکی یا وزارت بهداشت مربوط نمی‌شود، تصریح کرد: این یک موضوع ملی است که تمام دستگاه‌های اجرایی و تمام مردم باید در آن دخیل باشند.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان خاطرنشان کرد: سهم دانشگاه علوم پزشکی در مسائل بهداشت و سلامت حدود ۲۵ درصد است و ۷۵ درصد دیگر رسالت بر عهده سایر نهادها است.

کارخانه‌ای با بیان اینکه آموزش و پرورش، وزارت صمت، وزارت رفاه و کار اجتماعی، ارشاد اسلامی، وزارت ورزش و جوانان و همه دستگاه‌ها باید در این زمینه فعال باشند و این باور را داشته باشند که وضعیت جمعیت خوب نیست و باید برای بهبود آن تلاش کنیم، گفت: این موضوع یک هشدار نیست، بلکه یک تکلیف شرعی و اجتماعی است، به خصوص برای جوانان.

جوانی جمعیت، یک ضرورت حیاتی برای ایران

پیامدهای بحران جمعیتی می‌تواند بسیار گسترده و مخرب باشد، کاهش نیروی کار، افزایش هزینه‌های مراقبت از سالمندان، کاهش نوآوری و تضعیف قدرت ملی همه و همه از پیامدهای کاهش جمعیت در کشور است اما برای مقابله با این بحران جمعیتی، باید یک راهبرد جامع و هماهنگ را در پیش گرفت.

 این راهبرد می‌تواند شامل اقداماتی همچون تشویق به فرزندآوری توسط دولت با ارائه تسهیلات و مشوق‌های مالی و غیرمالی، حمایت از خانواده‌ها با ارائه خدمات مراقبت از کودکان، مرخصی زایمان و سایر حمایت‌ها و افزایش آگاهی عمومی در راستای افزایش جمعیت باشد.

گفتنی است طبق آمار در سال گذشته مردم کبودرآهنگ رتبه اول فرزندآوری در استان همدان را کسب کردند و آمار طلاق آن‌ها نیز کاهش یافته است، به عنوان مثال می‌توان در راستان همدان، این شهرستان را الگو معرفی کرد و از راهکارهای عملی آن‌ها استفاده کرد. 

مسئله جمعیت، یک مسئله پیچیده و چندبعدی است که نیازمند توجه و تلاش همگانی است. همه مسئولان، کارشناسان و مردم باید با درک اهمیت این موضوع، برای یافتن راهکارهای مناسب و مقابله با چالش‌های جمعیتی، دست به دست هم دهند تا آینده‌ای روشن و آباد را برای ایران رقم بزنند.

انتهای خبر/