در سالهای اخیر ، درآمد و تامین منابع آن جهت ارائه و توزیع خدمات و عدالت اجتماعی، یکی از چالش های پیش روی مدیران شهری بوده است که تمایل بسیاری از این مدیران به کسب منابع سریع الوصول و البته ناپایدار نظیر فروش تراکم و زمین و دارایی و… باعث معضلات جدی در حوزه های اجتماعی گردیده است .
به گزارش عصرهمدان؛ تامین منابع درامدی برای ارائه و توزیع عادلانه خدمات شهری، یکی از چالش هایی است که مدیران شهری سالهاست که با آن دست به گریبان هستند . با افزایش نرخ رشد جمعیت شهری، یک چالش جدی جهت مدیریت شهری افزایش سریع جمعیت شهرنشین و توسعه شهرها است.
طبق قوانین موجود ، ۷قالب درآمدی و تقریبا ۱۰۰ زیرمجموعه آن، برای مدیریت شهری جهت انجام وظایف محوله مطابق ماده ۵۵ قانون شهرداری ها،در نظر گرفته شده است که در چهار ردیف کلی تقسیم بندی میشوند:
۱) عوارض
۲)فروش خدمات
۳)کمک بلاعوض
۴)استقراض
اگرچه استقراض را به علت سهم ناچیز آن میتوان نادیده گرفت. این تقسیم بندی در شهرهای توسعه یافته نیز دارای قالب یکسان است ولیکن درصد تخصیص هرکدام متفاوت است.
منابع درآمد شهرداری به دو گروه درآمد پایدار و ناپایدار تقسیم میشوند، درآمدهایی را پایدار در نظر میگیریم که دارای سه مولفه اصلی باشند:
الف) کسب درآمد مستمر باشد
ب) از شرایط بازار و دولت مستقل (نسبی ) باشد .
ج) منابعی که به واسطه آنها کیفیت زندگی شهری به ویژه برای نسلهای آینده در معرض آسیب قرار نگیرند. (نظیر فروش زمین ،دارایی و تراکم )
در جهت دیگر درآمدهای ناپایدار، همانند فروش زمین و دارایی و تراکم و کاربری، باعث آسیب‌هایی به زیست شهری همچون افزایش قیمت مسکن، گسترش حاشیه نشینی، بالا رفتن تراکم جمعیت، آلودگی های زیست محیطی، افزایش ترافیک شهری، و در کل سبب نادیده گرفتن حقوق شهروندی و تخریب منابع نسلهای آینده خواهند شد.
دیدگاه های جدید برای دستیابی به منابع نوین و اصلاح ساختار منابع موجود، در قالب تدوین بودجه های انقباضی، سبب دسترسی به درآمدهای پایدار و در نتیجه، کارآمدی مدیریتی و ایجاد رضایت در جامعه شهروندی میگردند. از دهه ۷۰ اخذ عوارض – همانند عوارض ساختمان و اراضی، عوارض ارتباطات و حمل و نقل ، عوارض پروانه کسب و فروش – نقش جدی در کسب درآمدهای شهرداری ها را ایفا نموده است.
جهت کسب درآمد پایدار، راهکارهای زیر پیشنهاد میگردد، البته باید دقت نمود کسب درآمد پایدار باید متمرکز بر اصل مشارکت پذیری، کارآفرینی و ایجاد اشتغال و حفظ زیست شهری باشد. طرح های زیر در سه قالب محله محور، منطقه محور و شهر محور دیده شده است.
۱- احداث ویا گسترش پروژه های تجاری و تفریحی با نگاه محله محور: کسب اجاره بها از این پروژه ها درآمد مناسبی را برای شهرداری ایجاد می کند. همچنین با توجه به اینکه نیاز ها به صورت محله محور برای مردم برطرف شده علاوه بر کاهش هزینه شهروندان، سبب کاهش آلودگی هوا و اثرات زیست محیطی، کاهش ترافیک و اتلاف انرژی خواهند شد و در کنار آن افزایش رضایت شهروندی را در پی خواهند داشت.
۲- ساماندهی، یکپارچه سازی، بازیابی و بهره وری دوچندان از ظرفیت های گردشگری داخل شهری: به عنوان مثال ظرفیت های گردشگری زیادی در شهر تهران وجود دارد که رشد و گسترش این مکان های تفرجگاهی جهت کسب درآمد، ساماندهی اوقات فراغت و ارایه برنامه های فرهنگی شهری می تواند بسیار موثر باشند.
۳- طراحی فضاهای فرهنگی و نمایشگاهی جدید و گسترش آن به صورت منطقه محور و برگزاری نمایشگاه های فصلی و دائمی. همچنین مشارکت شهرداری در برآوردن نیازهای شهروندان به عنوان نمونه در مسائل تولیدی، کشاورزی و دامپروری می تواند علاوه بر ایجاد اشتغال و کارآفرینی، سبب کسب درآمد پایدار نیز گردد.
۴-جلب مشارکت مردمی در اداره امور شهرها، جذب سرمایه گذار و استفاده از پتانسیل شهروندان و برون سپاری بخش از فعالیت شهری به گروه ها و انجمن های مردم نهاد . به تبع آنها فعالین یا در بخشی از درآمدهای حاصله شریک خواهند بود و یا با پذیرش رفع بخشی از نیازهای شهروندان، سبب چابک سازی و کاهش هزینه های شهرداری میگردند. البته مشکل عدم مدیریت واحد در شهرها ممکن این مسیر را ابتدا با چالش مواجه کند که استمرار در آن سبب گذر از آن خواهد شد.
۵- تلاش دو چندان جهت شکل گیری شهر هوشمند و به تبع آن بهبود سیستم مدیریت و برنامه ریزی شهری و استفاده از فضای مجازی جهت پاسخگویی به نیاز شهروندان که باعث کاهش هزینه‌های جاری شهرداری خواهد شد. از طرف دیگر ساختار سازی جهت ایجاد شهر هوشمند باعث ایجاد درآمد برای شهرداری از منابع حمایتی و پشتیبانی سخت افزاری و نرم افزاری، نیز میگردد.
۶- تغییر و نگرش جدید در ساختار و وصول درآمدهای پایدار شهرداری: به عنوان نمونه در حال حاضر شهرداری برای دیرکرد عوارض همانند عوارض سالانه خودرو طرح های جریمه اجرا میکند. اما میتوان طرح های تشویقی شهروندان خوش حساب را جایگزین طرح های جریمه ای نمود. طرح های تشویقی همانند: تخفیف در عوارض ارائه خدمات شهری ، اولویت استفاده از ساختارهای خدماتی، تفریحی و تفرجی شهرداری، اولویت و تخفیف استفاده از طرح ترافیک و کاهش آلودگی هوا و… باعث ترغیب مردم به پرداخت به هنگام عوارض خواهند شد در نتیجه شهرداری میتواند اکتساب سریعتری نسبت به این بخش از درآمد ها داشته باشد.
۷- ایجاد سامانه قابل دسترس و همه فهم با توجه به گستره مخاطبین شهری، برای شفاف سازی نحوه هزینه کرد درآمدهای شهرداری . پرواضح است هنگامی که مردم در جریان نحوه هزینه کرد های شهری باشند آمادگی آنها جهت همراهی و همکاری با ساختار شهرداری ها دو چندان خواهد بود و یاوران شهری شکل خواهد گرفت.
احمدی- کارشناس شهرسازی
انتهای پیام/