«سد اکباتان همدان از مدار خارج شد» تیتری که این روزها در بسیاری از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی گفته، شنیده و دیده میشود و زنگ خطری برای چند سال آینده شهرستان ملایر هم محسوب میشود.
به گزارش عصرهمدان؛ استان همدان یکی از پر آب‌ترین استان‌های کشور، دچار کمبود آب و خشکسالی شد؛ متاسفانه این خبر غم‌انگیز و شوکه‌کننده، خاطر بسیاری از هم‌استانی‌ها و هم میهنان‌مان را آزرده کرده است و در روزهای گذشته بارها شاهد بودیم که مردم این شهر تاریخی با ماشین و تانکر برای تأمین آب خود به ملایر می‌آمدند. حال باید نگران روزی بود شهرستان ملایر هم با این مشکل روبرو شود، فعلا همه دلخوشی مردم و مسئولان داشتن سد کریم خان زند و انتقال آب آن به شهر است اما با توجه به کاهش نزولات آسمانی مطمئناً در چندسال آینده این شهرستان هم با مشکل بزرگ بی‌آبی روبرو خواهد شد.
کمبود آب می تواند نتیجه دو مکانیسم کمبود آب فیزیکی و کمبود آب اقتصادی باشد
کمبود آب فیزیکی ناشی از عدم وجود منابع کافی آب طبیعی در سفرههای زیرزمینی است که به دلیل برداشت بیرویه آب در طول سالهای گذشته و عدم نظارت دستگاه‌های مرتبط و مدیریت‌های نادرست، امروز با کاهش میانگین نیم متری سفرههای زیرزمینی آب روبرو هستیم و گاه این کاهش در برخی موارد به ۳ تا ۴ متر هم رسیده است که نتیجه آن بروز نشست زمین و ایجاد گودال عمیق است نظیر آنچه که در کبودرآهنگ اتفاق افتاد.
منابع آبی زیرزمینی با برداشت‌های بیرویه و چاه‌های غیرمجاز، از ابتدای سال ۸۰ روند کاهشی خود را شروع کرد که رئیس جمهور وقت هم در این خصوص هشدارهای لازم را بارها گوشزد کرد اما هیچ‌گونه پیگیری در این خصوص صورت نگرفت.
اما مکانیسم دوم که باید بیشتر به آن پرداخته شود کمبود آب اقتصادی در نتیجه مدیریت ضعیف منابع آب است.
مدیریت منابع آبی در حفظ و نگهداری آب و منابع آن امری مهم و ضروری است که باید در این خصوص مسئولان قبل از آن که دیر شود برای آن فکری نمایند.
امروزه حدود ۹۳ درصد از مصرف آب ایران در بخش کشاورزی صورت می گیرد و این در حالی است که تنها ده درصد تولید ناخالص ملی کشور از راه کشاورزی به دست می آید و ۱۷ درصد نیروی کار کشور در این بخش مشغول هستند.
با وجود پیشرفت‌های زیادی که در حوزه کشاورزی صورت گرفته، کشور ما فاصله زیادی با کشورهای مدرن در حوزه کشاورزی دارد.
از آغاز خشکسالی ایران تاکنون سال ۱۴۰۰ یک سال سخت بود و پدیدهای که در این سال رخ داد در نیم قرن گذشته بی سابقه بود.
در سال آبی منتهی به این سال، بارندگی ها در ایران به حدود پنجاه درصد سال قبل، و ۴۰ درصد کمتر از میانگین بلند مدت رسید و یکی از خشکترین سالهای اخیر ایران را رقم زد.
خبرگزاری جهانی طبیعت با انتشار خبری، بحران شدید آب را برای ایران بزرگترین چالش در دوران معاصر خواند. در این گزارش آمدهاست که بر اساس مستندات راهبردهای بینالمللی آینده (FDI)، ایران از سالها پیش در معرض بحران آب قرار داشتهاست، اما در سه دهه اخیر برای آن گامی برداشته نشدهاست. این گزارش حاکی از آن است که ایران از مرحله آمادگی برای خطر عبور کرده و هماکنون در خطر قرار دارد.
بهترین راه حل برای عبور از این بحران را میتوان احیای آبخیزداری و آبخوانداری دانست، که باید با استفاده از ظرفیت های نیروی مردمی بسیج و سایر نهادهای مردم نهاد بدون فوت وقت به این امر باید پرداخته شود تا مانند سالهای گذشته که میلیاردها لیتر از آبهای سطحی را از دست دادیم، از این به بعد به فکر جمعآوری این آبها و تزریق آن به سفرههای زیرزمینی بباشیم و با جلوگیری از هدر رفت این نعمت ارزشمند و الهی، آب این مایع حیات را برای آیندگان خود ذخیره کنیم.
خوشبختانه در سالهای اخیر هدایت آبهای سطحی به زیرزمینی مورد توجه برخی مدیران شهرهای دیگر قرار گرفته است که مدیریت شهری استان البرز یکی از این شهرهاست که برای رفع آبگرفتگی خیابان های اصلی و فرعی چهارمین کلانشهر کشور و هدایت آب به سفره های زیر زمینی پا به میدان طرح کنترل سیلابها گذاشته است.
در اجرای این طرح طی پنج سال بیش از ۵۰۰ حلقه چاه جذبی نیمه عمیق و عمیق در گوشه و کنار کرج و در مسیر سیلاب ها البته با رعایت الزامات ایمنی حفاری شده است که این اقدام ارزشمند دو هدف مهم کنترل سیلاب ها و تقویت سفره های زیر زمینی را عملی کرده است.
با حفر این چاه ها اجرای یک شبکه بزرگ مهار سیلاب و طرح های عمرانی در مناطق کوهپایهای مانند عظیمیه را اجرایی کرده که موجب هدایت سیلاب ها به داخل شبکه هایی به نام «کلکتور» می شود که به گفته مسئولان شهری کرج، این چاه های جذبی و کلکتورها بهترین اقدام برای مهار سیلاب و درعین حال استفاده بهینه از روان آبها است.
با اجرای این طرح ارزشمند کارشناسان معتقدند که حفر چاه های جذبی در مکان های ایمن یا حاشیه رودخانه های فصلی می تواند تاحدودی به تقویت سفره های زیر زمینی کمک کند ضمن آنکه از هدر رفت سیلاب ها یا تبخیرکلی آنها جلوگیری نماید.
لزوم برنامه ریزی برای جلوگیری از وقوع فاجعه بزرگ بی آبی
شاید خیلی ها بگویند که اجرای این طرح نیازمند الزاماتی مانند ایمن سازی چاه ها برای پیشگیری از مخاطرات انسانی است، ضمن آنکه هزینه های زیادی نیاز دارد اما با وجود نیروی انسانی و اندکی آموزش های فن و تخصصی و می توان با مدیریت منابع گام موثری برای رهایی کشور از دست خشکسالی و کمبود آب برداشت.
با جمع آوری آبهای سطحی می توان آبخوانها را نجات داد و از شدت سیلابها کاست.
مهمترین ویژگی انجام این طرح، جلوگیری از فرسایش بیرویه خاک و خشک شدن بسیاری از مناطق با شسته شدن خاک مرغوب توسط سیلابهاست.
در پایان به مسئولان شهرستان توصیه میشود قبل از آنکه مانند استان کار از کار بگذرد به فکر حل مشکل تأمین آب مردم باشیم.
از حالا با برنامه ریزی دقیق و مدیریت جهادی جلوی یک فاجعه بزرگ را بگیریم.
مجتبی طاهری
انتهای پیام/گ