وقتی می نشستم پای دار قالی، انگار همهٔ ناراحتی ها و خیالات می شد به اندازهٔ یک گرهٔ قالی و دوخته می شد لای ریسمان ها، قالی هایی که بعد از متولد شدن در کارگاههای فرش راهی خانه ها شده و سالیان درازی را همراه مردم این سرزمین شاهد داستان زندگی آدم ها می شوند،شاهدانی خاموش، آرامشبخش و وفادار.
به گزارش عصرهمدان؛ قالی بافی، هنری ۲۵۰۰ ساله که نشان از پیوند یک ملت با فرهنگ و هنرش دارد و امروزه نیز چون یک اثر هنری بی بدیل، گرد زندگی را در خانه های فرهنگ دوستان می پاشد و روح حیات را در خانه هایشان می دمد.
در فلات پهناور ایران، علیرغم خشکی نسبی آب و هوای آن، مراتع سرسبزی برای پرورش دام وجود دارد.
در دامنههای کوههای البرز و رشته جبال زاگرس بهویژه در نواحی سنندج و کرمانشاه و نواحی شمال خراسان و بلوچستان و نقاط مرکزی ایران گوسفندانی پرورش مییابند که پشمهای مرغوب آنها در تهیۀ فرشهای بادوام و پاخور به کار میروند.
نژادهای معروف گوسفندان ایران عبارتاند از: قرهگل، ماکوئی، سنجابی، کردی، افشاری، بلوچی، قزل، کلکوهی، مغانی، بختیاری، نایینی و سنگسری که جملگی برای تولید فرش دستباف مفیدند.
گوسفندانی که در کوهستانها و هوای معتدل پرورش مییابند نسبت به گوسفندان نقاط پست و مرطوب پشمهای مرغوبتری تولید میکنند.
پشم
زمان پشمچینی عموماً دو بار در سال است که چین بهاره از پشم بلندتر و سنگینتر و چین پاییزه نازکتر و سبکتر است. به طور کلی پشم حاصل از چین بهاره برای استفاده در قالی مناسبتر است.
نوعی پشم نامرغوب به نام پشم دباغی وجود دارد که به هیچ وجه برای قالیبافی مناسب نیست.
پشم دباغی به پشمی گفته میشود که از پوست گوسفند مرده با عملیات شیمیایی جدا میشود و استحکام کمتری دارند و برای قالیبافی مناسب نیست.
روش تشخیص آن به این صورت است که اگر پشم بافتهشده را با دست چنگ بزنیم رشتههای پرز بهسادگی گسسته میشود و در دست باقی میمانند.
برای استفاده از پشم در قالیبافی و تهیۀ خامۀ فرش به ترتیب پنج مرحله انجام میشود: چیدن، تفکیک، شستن، حلاجی و ریسیدن پشم.
پشم معمولاً در پرز یا گوشت فرش بافته میشود ولی بافندگان ایلیاتی مانند قشقاییها، بلوچها و طوایف لر تار و پود فرشهای خود را نیز از پشم انتخاب میکنند که به فرشهای تمامپشم یا پشم در پشم معروفاند.
تقریباً در تمام مراکز بافندگی ایران شیرازههای فرش را از جنس پشم انتخاب میکنند (به استثنای فرشهای ابریشمی). در فرشهای لری و بلوچی گاهی نیز از موی بز برای این منظور استفاده میکنند.
برای شناسایی پشم از سایر الیاف روشهای مختلفی وجود دارد، از جمله روش سوزاندن: بدین گونه که مقدار کمی از الیاف را به آتش نزدیک میکنند. پشم طبیعی در مقابل آتش واکنش های زیر را نشان میدهد: در مجاورت شعله از آن دور میشود و خود را جمع میکند، زیرا از رطوبت آن کاسته میشود؛ در داخل شعله بهآرامی میسوزد و مقداری از آن ذوب میشود؛ پس از دور شدن از شعله بهآهستگی میسوزد؛ دود آن بوی گوگرد و تقریباً بوی موی سوخته (در اصطلاح بوی کز) میدهد؛ از خود خاکستری متمایل به سیاه با قابلیت نرم شدن به جای میگذارد.
روش مشاهدۀ فیزیکی با ریزبین: در زیر ریزبین، الیاف پشم، مانند ساقه درخت کاج، فَلسهایی دارد که از یک سو آزادند و هرچه پشم کهنهتر و صدمهدیدهتر باشد، این فلس ها کوتاهترند و برآمدگی کمتری دارند.
کرک
کرک یکی از مواد تشکیلدهندۀ قالیهای ظریف و نسبتاً گرانقیمت است. کرک در اصطلاح به پشمهای نرمی که روی بدن گوسفند و بز و شتر میروید و به هنگام شانه کردن بدن این حیوانات بین دندانههای شانه گیر میکند گفته میشود.
با توجه به کثرت قالیچههای موجود در بازار که بهغلط به قالیچههای کرکی معروفاند بهخوبی استنباط میشود که این تعداد قالیچه قاعدتاً نمیتوانند از پشمهایی که آنقدر مشکل به دست میآیند بافته شود بلکه پشمهای ظریف خارجی مانند «مرینوس» هستند که پرز این قبیل قالیچهها را تشکیل میدهند.
روزی زنان این سرزمین هر نوع غم و ناراحتی خود را پشت گره های قالی پنهان می کردند هنری که این روزها مورد بی مهری دولتمردان و سیاست گذاری های غلط قرار گرفته است.
سرزمینی که جوانانش از بیکاری و نبود شغل می نالند، تحریمهای ظالمانه ای که در چند سال اخیر کمر خانواده های جوان را خم کرد ، اما با اندکی تامل و استفاده از ذخایر موجود می توان آنها را به ارز تبدیل کرد.
پشم هایی که در دامن های کوهستان الوند از بز و گوشفندهای طبیعی تولید و بهترین دارهای قالی را می توانند بیافریند حالا راهی زباله دان می شوند یا در کیسه های بزرگ روی پشت بام روستائیان بلا استفاده قرار گرفته اند.
به گفته مسئولین در استان همدان بیش از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار راس گوسفند وجود دارد اما بعد از کشتار، پشم آنها دور ریخته میشود، آن هم در شرایطی که شاهد واردات بیرویه پشم از نیوزلند، فرانسه و امارات هستیم.
حمیدرضا فروزان احسن، رئیس انجمن فرش دستبافت همدان در گفتگو با خبرنگار عصرهمدان گفت: کشور ما از لحاظ میزان و مرغوبیت پشم طبیعی دام سبک جزو ۶ کشور برتر جهان است بنابراین استفاده از این پشمهای طبیعی از لحاظ مرغوبیت مقرون به صرفه خواهد بود؛ با این حال در صنعت فرآوری ورود نکردیم.
وی افزود: طبق آماری که از سازمان دامپزشکی گرفته شده در استان بیش از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار راس گوسفند وجود دارد اما بعد از کشتار، پشم این گوسفندان دور ریخته میشود.
رئیس انجمن فرش دستبافت همدان ادامه داد: فرشهای قدیمی دستبافت تویسرکان، ملایر، نهاوند، مهربان و همدان در گذشته با الیاف طبیعی بافته میشد و بازار خارجی را قبضه میکرد اما مدتی است که ریسندگی پشم سنتی در استان فراموش شده و با الیاف صنعتی یا وارداتی فرش بافته میشود و جای خالی دوکهای ریسندگی دستی در کیفیت نهایی کالا بسیار مشخص است؛ فرش دستبافت یعنی از صفر تا صد کار تولید دست باشد و ماشین در این میان جایی نداشته باشد.
او گریزی به یک پیشنهاد میزند و یادآور میشود: اگر ریسندگی دستی در بعضی از روستاها احیا شود و پشمهای دام سبک پیش از کشتار چیده و با بهترین کیفیت به نخ تبدیل شود، علاوه بر خدمت به فرش کشور رونق گردشگری هم در این بین ایجاد میشود و از اقصی نقاط دنیا به تماشای احیاء ریسندگی با دوک چوبی و قدیمی میآیند یعنی یک تیر با چند نشان
عبدالمجید شیخی، کارشناس اقتصادی نیز در گفتگو با خبرنگار عصرهمدان گفت: از بین رفتن پشم دام ها، مصداق بارز خام فروشی است و متاسفانه به دلیل اینکه استفاده از منابع طبیعی در تولید بسیاری از منسوجات و فرش مثل پشم بالا رفته مورد توجه نیستند و استفاده از الیاف طبیعی در مقابل الیاف مصنوعی بسیار مفید است.
وی افزود: قیمت مواد اولیه بسیار بالاست و به دلیل استفاده از مشتقات پتروشیمی صنعت ریسندگی مغفول مانده و از کار افتاده است.
شیخی تاکید کرد: مواد اولیه مثل پوست و پشم بصورت خام صادر می شوند و در کشورهایی چون ترکیه و چین فرآوری و با قیمت گزاف در اختیار کشور قرار می گیرند.
وی افزود: در کلام رهبری نباید اجازه دهیم که صادرات مواد خام صورت گیرد و صنایع گذشته دوباره احیا شوند.
انتهای پیام/ آ