مروری بر زندگی‌نامه ملا‌علی معصومی همدانی

به گزارش عصر همدان؛ آخوند ملاعلی همدانی در ربیع الاول سال ۱۳۱۲ق در روستایی کوچک؛ اما سرشار از معرفت و دین‌داری به نام «وَفَس» از توابع شهرستان «رَزَن» در همدان و در خانه‌ای کوچک و محقّر؛ اما خانواده‌ای معنوی و الهی دیده به جهان گشود که پدر و مادرش به خاطر عشق و ارادت به امیرالمؤمنین علیه السلام او را علی نام نهادند.

او بعدها به عنوان آیت‌الله‌العظمی ملاعلی معصومی همدانی رحمه‌الله بزرگ‌ترین و موفق‌ترین عالِم غرب ایران شهرت یافت. پدرش «مشهدی ابراهیم» خواندن نمی‌دانست؛ اما پارسا و ساده زیست بود، از راه کشاورزی امرار معاش می‌کرد و زندگی فقیرانه‌ای داشت؛ اما راضی، صبور و سرشار از صفا بود. هرگز در ادارۀ خانه و تربیت اولاد کوتاهی نکرد.

وی که از جایگاه دانشمندان و مبلّغان جامعه آگاه بود و به استعداد ذاتی و شایستگی علی نوجوان خود، پی‌برده بود، برای تربیت علمی فرزند دلبندش او را به مکتب‌خانه فرستاد تا در شمار حاملان و حافظان قرآن کریم قرار گیرد.

معلم و مربّی تأثیرگذار ایشان در این دوره عالم پارسا و باتقوای منطقه به نام آخوند ملامحمدتقی ثابتی بود.

شوق سرشاری به علم اندوزی داشت و جهت فراگیری علوم اسلامی‌به همدان رهسپار گردید؛ مقدمات و ادبیات را نزد مدرسان این شهر به خوبی آموخت.

شیخ عبد الرزاق محدث حائری (متوفای ۱۳۸۱ ق) شیخ علی گنبدی (متوفاقی ۱۳۶۴ ق) و شیخ علی دامغانی (متوفای ۱۳۷۲ ق) از اساتید این دورۀ وی به شمار می آیند.

او بعد از توقف کوتاه در همدان، عازم تهران که در آن زمان دارای مرکزیت خاص علمی‌بود، شد و به مدت ۵ سال در محضر فرزانگان و نامداران عرصۀ فقه و حکمت و عرفان زانوی علم و تواضع بر زمین زد و خوشه چین خرمن دانش آنان شد.

آیت الله نوری همدانی رحمه الله در این رابطه می‌گوید: «آقای آخوند، مرد بسیار بزرگی بود. از آیت الله العظمی حاج شیخ خواسته بودند یک نفر برای ادارۀ امور علمی و تبلیغی به همدان و اطراف همدان بفرستد. آن بزرگوار هم آقای آخوند را فرستاده بود.

ایشان رحمه الله، دارای فضایل بسیاری بود، یکی اینکه مرد جامعی بود؛ یعنی معلومات ایشان در فقه و اصول منحصر نمی‌شد، در تاریخ، تفسیر، انساب و ادبیات عرب هم بسیار بسیار وارد و جامعیّتش کم‌نظیر بود.

دوم اینکه خیلی خوش معاشرت و خوش مجلس بود و به همین وسیله در اعماق دلها نفوذ می‌کرد و تربیت و موعظه اش، مؤثرتر می‌شد. خیلی هم خوش بیان بود، لذا منبرش هم بسیار خوب بود. ماه رمضان و محرم در پای منبرش غوغا می‌شد. مطالبش در منبر چون از دل بر می خواست، بسیار مؤثر بود و انسان را منقلب می‌کرد.» مرحوم آیت الله حائری رحمه الله نیز در سال ۱۳۵۰ ق به هنگام عزیمت این عالم وارسته به زادگاهش همدان فرمود: «من مجتهد عادلی را برای مردم شهر همدان فرستادم.» آخوند ملاعلی با وجود شخصیت‌های بزرگ علمی، ادبی، فقهی و فلسفی در همدان، ستاره‌ای پرفروغ آن دیار را نورافشانی نمود و جایگاه ویژه‌ای در دلهای مردم باز کرد و منشأ خدمات مهم فرهنگی، اجتماعی و مذهبی گردید.

مرحوم آخوند در طول حیات خود خدمات بی‌شماری ارائه نمود و بسیاری از مردم به برکت وجود این عالم بزرگوار دینی با آداب و تربیت اسلامی آشنا شدند و طلبه‌های فاضل و اثرگذاری در مدرسۀ وی تربیت شدند و فضال معنوی ارزشمندی در همدان پدیدار گردید، احیا و بازسازی مدرسۀ آخوند ملامحمدحسین اردستانی، معروف به مدرسۀ آخوند، تأسیس کتابخانه بزرگ غرب، تربیت و پرورش طلاب‌ برجسته از جمله خدمات با‌ ارزش وی بود و همچنین دارای آثار علمی کم‌نظیری و ارزشمندی  در موضوعات فقهی، اخلاقی و رجالی بود که متأسفانه هیچ کدام از آنها تاکنون به زیور طبع آراسته نشده است.

مرحوم آخوند علاوه بر ذوق فقاهتی و کمالات علمی و اخلاقی، طبع شعر نیز داشت. گاهی در مذاکرات و مباحثات ادبی بعضی از اشعارش را می خواند.

زُهد واقعی و ساده زیستی این عالم ربانی، زبانزد مردم بود و هیچ وقت آن روش الهی را در زندگی از دست نداد.

زندگی متعارف و مرضی عندالله و عندالناس داشت، هر کسی به حضورش می‌رفت، ارادت و علاقه‌اش به او بیش‌تر می‌شد و چون بر می‌گشت، می‌گفت: «شنیدن کی بود مانند دیدن» و به مضمون حدیث «کُونُوا دُعَاهَ النَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ»؛ مردم را با علم نیکوی خویش به خیر و صلاح دعوت می‌کرد.