پژوهشگر حوزه علمیه تویسرکان گفت: جمهوری اسلامی ایران یک نظام ایدئولوژیک است و انقلاب اسلامی، انقلابی همه جانبه به مانند جریان صدر اسلام.این انقلاب با فاش کردن ماهیت سلطه جویانه و مادیگرایانه غرب و شرق، مبارزه با صهیونیسم را در صدر قرار داد و با گفتمان سیاسی در قالب مردم سالاری دینی مسیر تمدن سازی اسلامی را در پیش گرفت.
به گزارش خبرنگار عصر همدان به نقل از رودآور؛ انقلاب اسلامی با اهتمام به ایفای نقش انقلابی درعرصه روابط بین الملل ازرهگذر زیر سؤال بردن مشروعیت هنجارها و قواعد حاکم بر نظام بین الملل، رویکرد تعاملی را برگزید و با تأکید بر برونگرایی توسعه محور، رهیافتی گشاینده در عین اهتمام به فرهنگ استقلالی را انتخاب کرد.
به منظور بررسی اثرات منطقه ای انقلاب اسلامی که به وسیله همین مردم شکل گرفت و منطقه و جهان را تحت تأثیر خود قرار داده به سراغ «محمدصابرسوری» محقق و پژوهشگر حوزه علمیه شیخ علیخان زنگنه تویسرکان رفتیم تا بهتر و مناسبتر به تبیین این مسئله بپردازیم.
جمهوری اسلامی ایران یک نظام ایدئولوژیک
رودآور: ریشه ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران در چیست؟
سوری: در قرن های اخیر، بررسی زندگی اجتماعی انسان و تفکر درباره آن به طور سیستماتیک درآمده، از آن جا که تأسیس حکومت از دشوارترین اقدامات بشری است، به همین میزان نقش خودباوری در بنا نهادن چنین حکومتی ارزنده تر جلوه می کند.
رابطه ایدئولوژی و انقلاب، رابطه پیچیده ای است. در زمینه سیاست نیز هر دولتی با دقت از یک ایدئولوژی پیروی می کند. اگر جمهوری اسلامی ایران را یک نظام ایدئولوژیک معرفی کنیم ریشه این ایدئولوژی در فرهنگ ملی ایرانیان قرار دارد. در منطقه باید با تمام قدرت، قدرتی از جنس تقوا، علم و عمل، این اثرات انقلاب را در تمام مسائل بازگو کرد.
انقلاب اسلامی، انقلابی همه جانبه مانند جریان صدر اسلام
رودآور: انقلاب اسلامی از دیدگاه شهید مطهری چگونه است؟
سوری: انقلاب اسلامی یک انقلاب همه جانبه مانند انقلاب صدر اسلام است که شرط پیروزی وتداوم آن، حرکت برای تحقق همه اهداف به صورت منظم و سیستماتیک است، و شهید مطهری در این زمینه عنوان کرده که؛ «انقلاب صدر اسلام در همان حال که انقلاب مذهبی و اسلامی بود، در همان حال انقلاب سیاسی نیز بود و در همان حال انقلابی معنوی و سیاسی نیز بود، انقلابی اقتصادی و مادی نیز بود. یعنی حریّت، آزادی، عدالت، نبودن تبعیض های اجتماعی و شکاف های طبقاتی در متن تعلیمات اسلامی است… مبارزه برای پرکردن شکاف های طبقاتی از تعالیم اساسی اسلام محسوب می شود، اما این مبارزه با معنویتی عمیق توأم و همراه است. از سوی دیگر روح آزادی خواهی و حریّت در تمام دستورات اسلامی به چشم می خورد…»
آزادی در انقلاب اسلامی نقشی بنیادین دارد
رودآور: جایگاه مفهوم آزادی در انقلاب اسلامی کجاست؟
سوری: تحقق اصل آزادی، یکی از اهداف انقلاب اسلامی است و از ارکان نظام دینی محسوب می شود. روح آزادی، در تعالیم اسلامی جاری و ساری است و تحت هیچ عنوان نمی توان از این مقوله غفلت کرد.
در این باره شهید مطهری در یکی از سخنرانی های خود گفته؛ «من اعلام می کنم که در رژیم جمهوری اسلامی، هیچ محدودیتی برای افکار وجود ندارد و از به اصطلاح کانالیز کردن اندیشه ها، خبر و اثر نخواهد بود. همه باید آزاد باشند که حاصل اندیشه ها و تفکرات اصیلشان را عرضه کنند. البته تذکر می دهم که این امر سوای توطئه و ریاکاری است. توطئه ممنوع است، اما عرضه اندیشه های اصیل، آزاد…»
استاد در فرازی اظهار کرده که: «در حکومت اسلامی، احزاب آزادند. هر حزبی اگر عقیده غیر اسلامی هم دارد، آزاد است. اما ما اجازه توطئه گری و فریب کاری نمی دهیم. احزاب و افراد در حدی که عقیده خودشان را صریحاً می گویند و با منطق خود، به جنگ منطق ما می آیند، آن ها را می پذیریم…»
« من به جوانان و طرفداران اسلام هشدار می دهم که خیال نکنند راه حفظ معتقدات اسلامی، جلوگیری از ابراز عقیده دیگران است. از اسلام فقط با یک نیرو می شود پاسداری کرد و آن علم است و آزادی دادن به افکار مخالف و مواجهه صریح و روشن با آن ها»
اندیشه، فرهنگ و تفکر ؛ قدرت نرم افزاری انقلاب اسلامی
رودآور: نقش انقلاب اسلامی در عرصه روابط بین الملل را برای خواندگان رودآور تبیین کنید.
سوری: نقش انقلاب اسلامی با توجه به نوع تعامل میان ملت ها، در عرصه روابط بین الملل آشکار شده است. به اختصار تأکید بر قدرتی به نام «قدرت نرم افزاری» که برگرفته از اندیشه، فرهنگ و تفکر است، این انقلاب را در اعمال تأثیرات ساختاری بر نظام بین الملل توانا کرد، تا جایی که توانست نظامی فارغ از سلطه قدرت های استکباری ایجاد کند. علاوه برآن از جنبه کارکردی، انقلاب اسلامی سبب شد که دو قدرت رقیب شرق و غرب برای مقابله با این جریان جدید و مستقل، با یکدیگر همکاری کنند.
انقلاب اسلامی ماهیت سلطه جویانه و مادی گرایانه غرب و شرق را فاش کرد
بنابراین برای مقابله با ملت های آزادی خواه، رویکرد همکاری جویانه بین شرق و غرب حاکم شد. انقلاب اسلامی توانست با به چالش کشیدن نظم بین الملل و قواعد حاکم برآن، نشان دهد که امپریالیسم و سوسیال امپریالیسم هردو در راستای تسلط بر ملت های جهان سوم عمل می کنند و ماهیت هردوی آن ها سلطه جویانه و مادی گرایانه است.
در نتیجه انقلاب اسلامی در شیوه تعامل میان جهان مستقل و جهان سلطه جو تحولی عظیم ایجاد کرد و مرز جدیدی که به قول امام (ره)، مرز بین مستضعفان و مستکبران بود، ترسیم کرد. در عرصه منطقه ای، انقلاب، سبب جوشش جنبش های اسلامی و آزادی بخش شد، که بعضی از این جنبش ها جنبه رادیکال پیدا کردند و در صدد واژگونی نظام های حاکم برآمدند، بعضی جنبه اصلاح طلبانه و میانه رو پیدا کردند تا با اقدامات اندیشه ای در ذهنیت مردم تحول ایجاد کنند، بعضی دیگر نیز جنبش هایی بودند که به طور کامل برگرفته از انقلاب اسلامی بودند؛ مانند جنبش حزب الله که ساختار کلی نظام جمهوری اسلامی و ولایت فقیه را در درون ایدئولوژی مبارزاتی خود وارد کرد.
وجه مشترک تمام این جنبش ها، الهام گرفتن از فلسفه مبارزاتی انقلاب اسلامی برای پیروزی بود که طی آن با دست های خالی، با مشت های گره کرده و با فریاد “الله اکبر” به پیروزی رسیدند.
(ذَلکَ بِأنَّ الّذینَ کَفَروا اتَّبَعوا الباطِلَ وَ أنَّ الّذینَ آمَنُوا اتَّبَعُوا الحَقَّ مِن رَّبِّهم کَذَلکَ یَضرِبُ اللهُ لِلنّاسِ إمثالَهُم)
این( دو گونه سرانجام) به خاطر آن است که کسانی که کفر ورزیدند، از باطل پیروی کردند و کسانی که ایمان آوردند، از همان حقی که ازطرف پروردگارشان (نازل شده) است، پیروی کردند. این گونه خداوند برایبیداری مردم، مثل حالشان را بیان می کند. نهضت های یاد شده تا حدود زیادی توانستند دراین رهگذر توفیقاتی را به دست آوردند.
مبارزه با صهیونیسم این مظهر استکبار از برجسته ترین عملکردهای انقلاب اسلامی
رودآور: به نظر شما برجسته ترین عملکردهای انقلاب اسلامی چیست؟
سوری: یکی از برجسته ترین عملکردهای انقلاب اسلامی مبارزه با مظهر استکبار؛ یعنی صهیونیسم است، صهیونیسم جنبه توسعه طلبی و برتری طلبی نژادی مورد نفرت و مخالفت کشورهای منطقه قرار گرفته بود، اما پیش از انقلاب اسلامی ایران، بیشتر کشورهای عرب بر مبنای ایدئولوژی پان عربیستی به مقابله با صهیونیسم پرداخته بودند و مسئله فلسطین را یک مسئله ارضی وسرزمینی قلمداد می کردند. انقلاب اسلامی توانست نشان دهد که مسئله فلسطین، مسئله ای مربوط به کل جهان اسلام است که بایستی همه ملت ها با اتکای به آرمان های اسلامی و انقلابی خود و در جهت مقابله با ریشه فساد تلاش کنند.
از این رو امام(ره)، مسئله را از بعد ملی و ناسیونالیستی عرب خارج کرد و به آن چهره ایی اسلامی بخشید. در این راستا، ایشان روز قدس را به عنوان روزی که در آن مسلمانان علیه ایادی امپریالیسم در منطقه یعنی صهیونیسم به مخالفت بر می خیزند، اعلام کرد.
تمدن سازی اسلامی؛ آرمان اصلی انقلاب ایرانیان
رودآور: آیا انقلاب به دنبال تمدن سازی اسلام هست؟
سوری: انقلاب اسلامی، اسلام را به عنوان دینی جامع و متناسب با شرایط روز و دارای ایدئولوژی سیاسی عرضه کرد و به صدور معنویت به جهانیان، چهره واقعی اسلام ناب محمدی(ص) را ارائه کرد. به علاوه با ارائه الگوی عملی و نظری از جمهوری اسلامی و نیز ترغیب مسلمانان به همگرایی و وحدت اسلامی، توانست هویت سیاسی و دینی جدیدی براساس ارزش های دینی به مسلمانان ببخشد و با زنده نگه داشتن حضور مردم در عرصه های مختلف انقلاب، زمینه مشارکت و حق تعیین سرنوشت مردم را فراهم کند.
انقلاب اسلامی، گفتمان مکتب تشیع را جهانی کرد
رودآور: آیا امروز می توان گفت که گفتمان مکتب تشیع جهانی شده؟
سوری: انقلاب اسلامی و تحولی که در جهان تشیع به وجود آورد، موجب شد تا گفتمان شیعه که در خمودی و انزوا به سر می برد، جهانی شود. این گفتمان که عموماً برخاسته از تعالیم اسلامی و قرآنی است، شاخصه هایی از جمله عدالت، سلطه ستیزی، معنویت، وحدت و عقلانیت دارد.
بدان معنا که عدالت خواهی در عقاید مکتب تشیع ریشه دیرینه دارد و جزء اصول آن است. امروز مقوله عدالت به جای قدرت و زور در صحنه جهانی مطرح و به تدریج به عنوان گفتمانی جهانی پذیرفته شده است.
ناگفته نماند که این نظریه که سلطه صاحبان قدرت، اجتناب ناپذیر بوده و توده ها و جوامع زیر سلطه ناچار به پذیرش آن هستند، با اصل «خون بر شمشیر پیروز است» خدشه دار شد.
پیروزی های به دست آمده در انقلاب اسلامی و جهان تشیع در تقابل با صاحبان قدرت های اتمی به اثبات رساند که پیروان حق هرچند از نظر قدرت مادی ضعیف باشند، نباید سلطه ی صاحبان قدرت مادی را بپذیرند، بلکه باید علیه آن ها بستیزند تا سرانجام نابود شوند.
چیرگی گفتمان معنویت بر مادیگرایی به واسطه انقلاب اسلامی
همچنین دنیای مادی گرای غرب، برای چند قرن بنیادهای خود را بر مبنای مادی گرایی قرار داده بود، بی آن که در قاموس آن، انسان دوستی، محبت، صلح طلبی و خیرخواهی جایگاهی داشته باشد. انقلاب اسلامی و مکتب تشیع که باورهایش نه بر پایه سودانگاری و دنیا طلبی، بلکه براساس معنویات، جلب رضای خداوند و سعادت اخروی بود، توانست با کرسی نشاندن گفتمان معنویت، این باور را نیز جهانی کند.
وحدت و عقلانیت در آرمان ها و ارزش های انقلاب اسلامی جریان دارد
رودآور: تعریف وحدت و عقلانیت در انقلاب را چگونه یافتید؟
سوری: دشمنان اسلام توانستند با تکیه بر اصل «تفرقه بینداز و حکومت کن» بر اختلافات مکتبی و فکری که امری طبیعی است دامن زنند و مسلمانان را به جان هم اندازند، اما انقلاب اسلامی و مکتب تشیع با ندای وحدت میان شیعه و سنی به میدان آمد و این توطئه ریشه دار تاریخی را خنثی کرد. بدین ترتیب، انقلاب اسلامی با تکیه بر آیه (إنَّ أکرَمَکُم عِندَاللهِ أتقاکُم) گفتمان وحدت را جهانی کرد.
درباره عقلانیت هم باید گفت که انقلاب اسلامی عقلانیت تنگ نظرانه مادی غرب را که بر پایه سودانگاری و منافع مادی و شخصی تعریف شده و همه چیز را براساس محاسبات عقل مادی می سنجد، به چالش کشانید و آن را باز تعریف نمود. از دیدگاه مکتب تشیع، انسان خردمند بر پایه محاسبات و با در نظرگرفتن منافع مادی و معنوی و اجر اخروی و دنیوی برنامه ریزی نموده، سعادت دنیا و آخرت را برای خود تأمین می کند.
ظرفیت های ژئوپلیتیکی و معنوی سیاسی شیعه از مهمترین عواملی گسترش و تداوم نفوذ انقلاب اسلامی
رودآور: اهمیت ژئوپلیتیک شیعه پس از پیروزی انقلاب را شرح دهید؟
سوری: فرانسواتوال در کتابی که در اواخر ۱۹۸۰ انتشار یافت، با بیان دیدگاهی روشمند، از منظر ژئوپلیتیکی به اهمیت مذهب و ژئوپلیتیک پرداخت. وی معتقد است رخداد انقلاب اسلامی درایران و جنگ داخلی درلبنان شیعه گری را به صورت عامل ژئوپلیتیکی پیشتاز صحنه بین المللی قرار داده است.
فرانسواتوال در اقتدار نهضت شیعه، از دو مفهوم ژئوپلیتیکی داخلی و خارجی نام برد. او گفته ژئوپلیتیکی داخلی، شدت تأثیر جامعه برمجموعه تحولات و سیاست های داخلی کشور است، و ژئوپلیتیکی خارجی نیز عبارت است از قدرت اثرگذاری جامعه شیعی بر تحولات و سیاست های منطقه ای و بین المللی، به نظر توال، نیروی شیعه گری نه تنها بر رسالت مذهبی آن، بلکه بر فلسفه معارضه با قدرتمندان و پایداری در نبرد علیه بی عدالتی ها استوار است. این شعار جهانی برای رهایی تمام آدمیان، نبردی را دنبال می کند که عالم گیر است. به همین دلیل رهبران سیاسی جهان وظیفه دارند واقعیت شیعه را درک کنند؛ چرا که استمرار صلح در خاورمیانه و جهان، به برخورد صحیح با این نیروی جدید بین المللی بستگی دارد.
فرانسواتوال مذهب شیعه را دارای ماهیت ژئوپلیتیکی می شمرد و خلیج فارس را نیز کانون جغرافیایی شیعیان می داند که بر روابط قدرت در سطح جهان اثرگذار است.
بدین ترتیب بررسی ها نشان می دهد مؤلفه ها و ظرفیت های ژئوپلیتیکی و نیز ظرفیت های معنوی سیاسی شیعه یکی از مهمترین عواملی است که سبب گسترش و تداوم نفوذ انقلاب اسلامی شد.
توال نیز براین باور است که پدیده شیعه گری، رفته رفته درکانون بیشتر درگیری های منطقه ای و بین المللی قرار گرفته است. بیشتر شیعیان در مراکز و مناطق حساس جهان سکونت دارند و این مسئله قدرتی به آن ها بخشیده که می توانند جهان را با چالش جدی رو به رو کنند. مارتین کرامر، محقق اسلام ستیز آمریکایی نیز برآن است که ژئوپلیتیک شیعه در دوران معاصر برخی از قوی ترین مفاهیم طغیان انقلابی را پدید آورده است. امروزه جنبش های شیعی استراتژی های سیاسی بسیار اصیلی ابداع کرده اند که موجب شگفتی دنیای غرب و اسلام شده است. این شیوه در ایران موفقیت بسیار یافت و الهام بخش سایر شیعیان در دنیای عرب و جنوب آسیا شد.
امروزه کمربندی از تشیع که حیات اقتصادی و استراتژیکی را در برمی گیرد، بخش هایی از لبنان، سوریه، عراق، عربستان، کویت، بحرین، ایران، افغانستان، پاکستان و هندوستان را می پوشاند. این کمربند که در کشورهای مختلف به اکثریت و اقلیت شیعه تقسیم می شود، خود دنیایی است که تأثیرات گوناگون در آن به سرعت انتقال می یابد. در واقع پیروزی انقلاب اسلامی موقعیت ژئوپلیتیک جهان تشیع را نه تنها بالفعل کرد، بلکه اهمیت آن را از نظر تأثیر بر تحولات جهانی به شدت افزایش داد.
انقلاب اسلامی با محتوای دینی بر نظریه های انقلاب بر مبنای مادیگرانه چیره شد
رودآور: از بازتاب انقلاب اسلامی بر نظریه های سیاسی برایمان بگویید؟
سوری: وقوع و پیروزی انقلاب اسلامی از چند زمینه بر نظریه های سیاسی تأثیر نهاده: نخست آن که تا پیش از این وقوع، دیدگاه علمی غالب در زمینه انقلابی این بودکه دستیابی به توسعه، که از اهداف انقلاب های معاصر است، با دو مفهوم « سکولاریزه شدن فرهنگی» و «تمایز ساختاری» همراه است و همان طور که هانا آرنت در کتاب «انقلاب» گفته است یکی از ویژگی های مرسوم و موجود انقلاب ها، دنیوی بودن است. بدین ترتیب، رخداد انقلاب اسلامی با ماهیت دینی، اعتبارچنین نظریه هایی را زیر سوال برد. این انقلاب، ایدئولوژی انقلابی جدیدی را که شامل مجموع نقاط مثبت سایر ایدئولوژی های انقلابی زمانه نیز بود یعنی مفاهیم استقلال، آزادی و عدالت اجتماعی ـ در چهارچوب حکومت دینی دردنیای مادیگرای معاصر مطرح کرد و بدین صورت باعث غافل گیری صاحب نظران پدیده ی انقلاب، دولت ها و نخبگان سیاسی که تصور وقوع انقلابی با این ماهیت و ایدئولوژی در دنیایی عادت کرده به انقلاب های مارکسیستی یا لیبرال مسلک را نمی کردند، شد.
باید به این موضوع هم توجه داشت که رخداد انقلاب اسلامی از چند جنبه، انتقادات وارد بر اندیشه های مدرنیسم را مورد تأیید قرار داد و اندیشمندان فرا مدرنیسم آن را دلیلی بر عبور بشر از مدرنیسم دانستند. در حقیقت این انقلاب چالشی در برابر اندیشه های فوق ایجاد کرد. مثل فوکو، فیلسوف فرانسوی که در زمان وقوع انقلاب اسلامی در شهرهای تهران و قم به میان تظاهرکنندگان می رفت تا دریابد که «ایرانیان چه رؤیایی در سر دارند» به دلیل این که وقوع انقلاب ایران برداشت های فرا مدرنیسمی درباره ی تاریخ و قدرت را مورد تأکید قرار داده است، آن را یک انقلاب فرامدرنیسمی خواند. در این برداشت، قدرت، آن طور که همگان تصور می کنند از بالا اعمال نمی شود و تنها در تسلیحات و نیروهای نظامی دولت ها خلاصه نمی شود؛ بلکه در همه اجزا و لایه های اجتماع نهفته است و به موقع خود را نشان می دهد. به نظر وی، در مطالعه ی قدرت بایداز الگوی لویاتان پرهیز کنیم. باید از حوزه محدود حاکمیت حقوقی و نهادهای دولتی رها شویم و در عوض پایه های تحلیل خود را درباره ی قدرت بر مطالعه ی شیوه ها و تاکتیک ها و استراتژدی ها استوار سازیم. براین اساس، امام خمینی(ره) توانست این قدرت نهفته را در راستای انقلاب اسلامی بسیج نماید و بر قدرتی تا دندان مسلح یعنی رژیم محمدرضا پیروز شود.
انقلاب اسلامی الگوی بی نظیر گفتمان سیاسی در قالب مردم سالاری دینی
رودآور: نمای پایانی شما از انقلاب اسلامی چیست؟
سوری: انقلاب اسلامی افزون بر دستاوردهایی برای تمام جهان اسلام، به ویژه برای جهان تشیع دستاوردهای عظیمی به ارمغان آورده است. این انقلاب با تکیه بر قدرت الهی، ابزارهای ژئوپلیتیک اعم از انرژی، موقعیت گذرگاهی و نقطه تماس بامرزهای فلسطین اشغالی، قدرت و توان فوق العاده ای پیداکرده است.
انقلاب اسلامی با تشکیل حکومت اسلامی که از اقتدار و توانمندی لازم در حوزه قدرت ملی برخوردار است و با حمایت و ارائه الگوی گفتمان سیاسی در قالب مردم سالاری دینی توانست به عنوان بازیگری قدرتمند، برای سایر جوامع به ویژه همان اسلام و جهان مستضعفین و حتی تمام جهان بشریت ارائه طریق کند.
رودآور: مجموعه خبری رودآور از این که ساعت ها وقت خود را در اختیار قرار دادید بینهایت سپاسگذار است.
انتهای پیام/ز