به گزارش خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری و تحلیلی «عصر همدان» مسئله جمعیت همواره در همه کشورها مورد توجه بوده چرا که کشوری که نیروی جوان، خلاق و پویا بیشتری داشته باشد قطعا موفق‌تر از کشوری است که نیروی میانسال و سالمند بیشتری دارد.
در سال‌های اخیر در کشورمان با روند کاهشی جمعیت رو به رو بوده‌ایم که همین موضوع زنگ خطر برای آینده را به صدا درآورده است.
براساس مرکز آمار ایران، با کاهش شدید نرخ جمعیتی در برآوردهای جدید جمعیت ایران در سال ۱۴۲۵ به سقف ۹۳ میلیون نفر می‌رسد و پس از آن روند جمعیت نزولی خواهد شد.
به گفته دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور، استان همدان یکی از استان‌هایی است که نرخ رشد جمعیت آن نسبت به میانگین کشوری منفی بوده و سال گذشته در این خصوص هشدارهایی داده شده است.
طبق آخرین آماری که به دستمان رسیده است جمعیت استان همدان یک میلیون و ۸۰۸ هزار و ۶۱۸ نفر است و به گفته کارشناسان، رشد جمعیت در همدان نزولی بوده است.
سالخوردگی جمعیت نتیجه باروری کم برای مدت طولانی
رئیس گروه مادران، جمعیت و باروری معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان در گفتگو با خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری و تحلیلی «عصر همدان» با اشاره به اینکه جمعیت جوان به عنوان یکی از عوامل مهم اقتدار کشورها به شمار می رود، گفت: نیروی مولد و جوان به عنوان یکی از پایه های اصلی قدرت و رشد اقتصادی و اجتماعی کشورها محسوب می شود.
مریم بگلری با بیان اینکه قدرت و توسعه هر کشور در رابطه با نیروی انسانی و جمعیت معنا پیدا می‌کند، افزود: خوشبختانه امید به زندگی زنان و مردان در کشورمان در طول ۴۵ سال گذشته افزایش چشمگیری داشته و در حال حاضر امید به زندگی به بیش از ۷۵ سال رسیده است.
وی خاطرنشان کرد: کشور ما سال‌ها از جمعیت جوان برخوردار بوده و همچنان لازم است این ثروت حیاتی حفظ و تقویت شود چراکه متاسفانه در سال های اخیر روند باروری در کشور شیب نزولی داشته است.
رئیس گروه مادران، جمعیت و باروری معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان با اشاره به اینکه بررسی های انجام شده حاکی از آن است که نرخ باروری کلی(میانگین تعداد فرزندان زنده‌ای که یک زن در طول دوران باروری خود به دنیا می آورد) از ۱/۲ فرزند در سال ۱۳۹۵ به ۷۴/۱ فرزند در سال ۱۳۹۸ رسیده است، گفت: در سال های اخیر نیز این روند کاهشی همچنان ادامه داشته است به طوری که این میزان در سال ۱۴۰۱ برای کشور ۱٫۶۶ بوده است.
بگلری با بیان اینکه وقتی میزان باروری کل کمتر از ۱/۲ فرزند برای هر زن باشد، باروری زیر نرخ جانشینی است، افزود: به این معنی که در این جامعه هر زن به طور متوسط خودش را با یک فرزند دختر که تا اواسط دوره فرزندآوری زنده باشد جانشین نمی‌کند.
وی ادامه داد: عوامل مؤثر بر تغییر و تحولات باروری و موالید شامل بالا رفتن سن ازدواج، افزایش فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول، افزایش فاصله بین تولد فرزندان، تک فرزندی، افزایش سقط جنین عمدی و خودبخودی ، افزایش میزان ناباروری، روند رو به رشد شهرنشینی، تغییرات سبک زندگی، تحصیلات و اشتغال خانم‌ها ، افزایش میزان طلاق، شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، مرگ و میر، مهاجرت و سایر عوامل است.
رئیس گروه مادران، جمعیت و باروری معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان، عنوان کرد: باروری خیلی پایین برای مدت طولانی می‌تواند منجر به سالخوردگی جمعیت و کاهش نیروی کار و رشد منفی جمعیت شده و بدنبال کاهش نرخ باروری، روند سریع سالمندی کشور رخ دهد.
سالخوردگی اثرات منفی بر جایگاه سیاسی، اقتصادی و امنیتی کشور خواهد گذاشت
بیگلری با بیان اینکه در صورت ادامه این روند تا ۳۰ سال آینده، نیروی جوان مورد نیاز برای چرخاندن موتور اقتصاد به اندازه کافی موجود نیست، گفت: در این شرایط کشورمان با مشکلات این حوزه نیز روبرو خواهد شد و این درحالی است که هم اکنون کشورمان در قیاس با کشورهای منطقه نیز، سریعتر به سمت سالمندی پیش می‌رود.
وی با اشاره به اینکه سالمندان کنونی به دلیل وجود فرزندان و اطرافیان در شرایط به نسبت مطلوبی در حوزه های مراقبتی هستند، افزود: سالمندان ۳۰ سال آینده به دلیل کاهش جمعیت و نبود اطرافیان نیاز به مراقبت‌هایی خارج از حیطه خانوده پیدا می‌کنند ضمن این که هزینه‌های بهداشت و درمان و نیاز به مراکز درمانی برای آن‌ها به طور چشمگیری افزایش خواهد یافت.
رئیس گروه مادران، جمعیت و باروری معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان خاطرنشان کرد: شواهد علمی نشان می‌دهد سالخوردگی در آینده اثرات منفی و ریشه‌دار بر جایگاه سیاسی، اقتصادی و امنیتی کشور در منطقه و جهان خواهد گذاشت.
بیگلری در پایان تاکید کرد: اگر در سال‌های پیش رو به فکر جوانی جمعیت نباشیم دچار بحران جمعیتی خواهیم شد.
کاهش جمعیت دلایل فرهنگی دارد
کارشناس جوانی جمعیت در گفتگو با خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری و تحلیلی «عصر همدان» نیز با بیان اینکه متاسفانه رشد جمعیت در استان همدان حدودا از سال ۱۴۰۰ نزولی بوده است، گفت: براساس تحقیقات میدانی موضوعات فرهنگی علت اصلی نزولی بودن جمعیت در همدان است.
رقیه شجاعی با اشاره به اینکه برخی‌ها ۴۷ مؤلفه برای کاهش نرخ جمعیت بیان می‌کنند، افزود: مشکل اصلی فرهنگی است، وقتی سن ازدواج بالا رفته قاعدتاً طول دوره باروری خانم‌ها نیز کاهش پیدا کرده است و همین موجب ناباروری زوجین می‌شود.
وی مسئله بعدی را سبک زندگی و آلودگی هوا عنوان کرد و گفت: وجود فلزات سنگین در هوا، خوراکی‌هایی که اکثراً طبع سرد دارند و باعث سردی رحم می‌شوند، استفاده از مواد افزودنی در خوراکی‌ها، پوشاک پلاستیکی، استفاده بیش از حد از تکنولوژی و تلفن همراه و خواب دیرهنگام از دیگر علل ناباروری در بانوان و آقایان هستند.
این کارشناس جوانی جمعیت خاطرنشان کرد: در شرایطی که سن ازدواج خانم و آقا بالا رفته است و سبک زندگی غلطی داشتند طبیعی است که جمعیت دچار کاهش می‌شود و این مسائل به فرهنگ جامعه باز می‌گردد.
شجاعی با بیان اینکه بخش دیگری از علت نزولی بودن نرخ جمعیت به مسئله اقتصاد بازمی‌گردد، تصریح کرد: با این وجود مسئله اصلی فرهنگ است چراکه اگر دقت داشته باشیم خانواده‌های مرفه و بالاشهر نشین فرزند کم‌تری دارند و یا متاسفانه در جامعه امروزی فرد حاضر است در خانه خود سگ نگهداری کند اما فرزند به دنیا نیاورد.
وی با بیان اینکه یکی دیگ از علت‌های کاهش فرزندآوری در همدان، تجمل‌گرایی است، گفت: مثلا زوجین می‌خواهند بهترین شرایط و امکانات را برای فرزند خود به وجود آوردند به همین دلیل دیر بچه‌دار می‌شوند و به داشتن همان یک فرزند نیز اکتفا می‌کنند.
این کارشناس جوانی جمعیت ادامه داد: مهمترین اقدامی که می‌توان در وضعیت کنونی انجام داد تبیین و آموزش جامعه است، باید به زوجین نشان دهیم که فرزندآوری چه فوایدی دارد و اقدام دیر برای فرزندآوری چه خطراتی به دنبال دارد.
شجاعی با اشاره به اینکه اقدامات جزیره‌ای و اختلاف سلیقه گروه‌های مختلف باعث شده تا وقفه‌ای در تبیین مسئله فرزندآوری به‌وجود آید، عنوان کرد: اختلاف سلیقه موجب ترمز رشد حرکت‌های جمعی شده و اگر کنارگذاشته شوند قطعاً اتفاقات خوبی در استان رخ می‌دهد.
جمعیت سالمند کشور در حال نزدیک شدن به ۱۰ میلیون نفر است
عباس علی رسولی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری و تحلیلی «عصر همدان» با اشاره به اینکه طبق آمار جمعیت ایران بعداز سال ۱۳۳۵ به حدود ۱۸ میلیون نفر رسیده بود، گفت: در سال ۱۳۴۵ مجددا سرشماری در کشور انجام شد و در این سرشماری جمعیت کشور حدودا ۲۵ میلیون نفر شده بود.
این جامعه شناس ادامه داد: سال ۱۳۵۵ نیز جمعیت به ۳۳ میلیون نفر رسید و در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی رشد چهار درصدی جمعیت منجر به این شد تا جمعیت کشور به ۵۵ میلیون نفر برسد.
وی با اشاره به اینکه همزمان با رشد جمعیت، جامعه جهانی احساس خطر کرد، گفت: مهار جمعیت در دستور کار جامعه جهانی قرار گرفت و با شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر تلاش شد تا جلوی رشد جمعیت گرفته شود.
رسولی با بیان اینکه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تاکید بر آن شد تا برنامه توسعه کشور مشخص شود، افزود: در سال ۱۳۶۸ برخی‌ها گفتند جمعیت مانع کیفیت زندگی می‌شود و از دهه ۷۰ به این موضوع در رسانه‌ها نیز پرداخته شد تا با مهار جمعیت، برنامه توسعه پیش رود.
این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: بعداز گذشت سال‌ها مسئولان فهمیدند که پیری جمعیت و چه مشکلاتی برای جامعه به بار می‌آورد، مسائلی را که ژاپن و اروپا تجربه کردند به سراغ ما می‌آید و جمعیت بالای ۶۴ سال ما در حال نزدیک شدن به ۱۰ میلیون نفر است.
وی با اشاره به اینکه جمعیت بالای ۶۴ سال کشورمان، روزی سه میلیون نفر بود، تصریح کرد: افزایش جمعیت سالمند در جامعه مشکلات عدیده‌ای برای آینده ما به وجود می‌آورد که البته دلایل زیادی دارد.
رسولی با تأکید بر اینکه عوامل مختلف اقتصادی و فرهنگی وضعیت امروز جامعه را پیچیده کرده است، گفت: در گذشته وقتی خانواده‌ای تصمیم بر فرزندآوری می‌گرفتند براساس شرایط طبیعی از سن ۱۵ تا ۴۵ سالگی فرزندآوری داشتند و هر خانم فرزندان زیادی به دنیا می‌آورد البته با توجه به نبود بهداشت و درمان نصف این بچه‌ها از بین می‌رفتند.
این جامعه‌شناس ادامه داد: طبق آمار ۳۰۰ هزار نوزاد بعد از تولد از بین می‌رفتند و جمعیت نصف می‌شد به همین دلیل طبیعی بود که خانوادهها فرزندان زیادی به دنیا بیاورند اما حالا شرایط بهداشتی به صورتی شده که تلفات نداریم و تصمیم خانوادهها نیز براساس شرایط جامعه است.
بالارفتن سن ازدواج و کاهش زاد و ولد
وی با بیان اینکه یکی از دلایل کاهش جمعیت کم شدن آمار ازدواج است، افزود: سالی حدودا ۷۰۰ هزار و حداقل صد هزار ازدواج در جامعه کمتر می‌شود و همین باعث بالا رفتن سن ازدواج و در نتیجه کاهش زاد و ولد می‌شود.
رسولی یکی دیگر از دلایل کاهش فرزندآوری را تحصیلات و شاغل بودن بانوان دانست و گفت: همین موضوع تأثیر زیادی در کاهش فرزندآوری دارد چراکه بانوان بیشتر درگیر مشغله‌های محل کار می‌شوند.
این جامعه‌شناس ادامه داد: با این وجود خوشبختانه هنوز رشد جمعیت در کشور صفر نشده، مثلا اگر ۴۰۰ هزار نفر در سال فوت شده باشند اما جمعیت تا یک میلیون نفر افزایش داشته است.
وی با اشاره به اینکه در افق آینده پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۱۴۵۰ شاهد کاهش ۳۰ میلیون نفری جمعیت باشیم، عنوان کرد: در حال حاضر بالای ۹۰ میلیون نفر جمعیت داریم اما باید برای چندسال آینده برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشیم تا دچار کاهش جمعیت نشویم.
اقتصاد، عاملی مهم در فرزندآوری
رسولی با بیان اینکه اروپایی‌ها به دنبال راه‌حل برای جذب مهاجر هستند تا کاهش جمعیت خود را جبران کنند، گفت: آن‌ها با جذب مهاجر به دنبال پُر کردن خلأهای خود و نیروی کار در جامعه هستند.
این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: ساختار جمعیتی ما ۲۶ میلیون شاغل دارد و فشار روی افراد شاغل بالا است، یک نفر کار می‌کند و چهار نفر را تحت پوشش قرار می‌دهد، در این وضعیت مشکلات اقتصادی بیشتر از هرچیزی بر کاهش فرزندآوری تاثیر دارد.
وی با اشاره به اینکه کشورهای دیگر، فرهنگی دارند که فرزندان خود را از سن ۱۸ سالگی به نحوی حمایت می‌کنند تا مستقل شود، افزود: این درحالی است که در خانواده ما هستند افرادی که حتی تا ۳۰ سالگی به خانواده و پدر متکی است در نتیجه هزینه‌های خانواده بالاتر می‌رود.
رسولی با بیان اینکه فرهنگ و ساختارها نیز تاثیر زیادی در افزایش جمعیت دارد، تصریح کرد: در خانوادهها داشتن فرزند بیشتر بر آموزش جامعه‌پذیری و تربیت بچه‌ها تاثیر دارد، در گذشته که فرزندان بیشتر بودند بخشی از تربیت و همراهی فرزندان کوچکتر، توسط فرزند بزرگتر انجام می‌شد اما حالا با فرزندان کمتر، همه بار تربیتی بر دوش خانوادهها است و آنان نیز بخاطر مشغله کاری وقت ندارند به فرزندانش به خوبی رسیدگی کنند.
این جامعه‌شناس ادامه داد: در برخی خانوادهها هستند که مثلا خانم علاقمند به فرزند بیشتر است اما آقا تک فرزندی را بیشتر می‌پذیرد و یا برعکس، همه این مسائل به ترس فرد برای تربیت فرزند بازمی‌گردد در حالی که در فرهنگ اسلامی ما توکل به خدا وجود دارد و باید قبول کنیم خداوند روزی فرزندان را می‌رساند.
وی با اشاره به اینکه اعتقاد برخی‌ها ضعیف‌تر است و و ترس از آینده موجب شده به سمت فرزندآوری نروند، اظهار کرد: بخشی از رفع این مشکل به عهده دولت بازمی‌گردد، دولت وظیفه تأمین امکاناتی همچون مدرسه و امکانات رشد، تربیت و هزینه‌های آموزشی را برعهده دارد و اگر این‌ها به خوبی تأمین شود نگرانی زوجین نیز کمتر می‌شود.
رسولی با تأکید بر اینکه درصد بسیاری از این امکانات اگر توسط دولت فراهم شود خانوادهها به سمت فرزندآوری سوق داده می‌شوند، گفت: طبیعی است که بدون امکانات کسی زیر بار فرزندآوری نمی‌رود.
این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: در گذشته همه بچه‌ها خودشان و یا به همراه خواهر و برادر بزرگتر به مدرسه می‌رفتند الان همه بچه‌ها سرویس می‌خواهند، خانوادهها از آن‌جایی که به تک فرزندی رو آوردند ترس از دست دادن همان یک فرزند را دارند و همین موجب شده توجه بیش از حد به فرزند داشته باشند که البته همین موجب ضعف ارتباطات اجتماعی فرزندشان می‌شود.
وی با بیان اینکه در وهله اول پدر و مادر مسؤل تربیت فرزند از بعد هنری، تفریحی و اجتماعی هستند، افزود: همه این شرایط باید فراهم شود که بخشی از آن به دولت و بخشی به خانواده مربوط می‌شود.
رسولی با اشاره به اینکه اگر دولت بخواهد در تأمین امکانات برای خانوادهها عقب نشینی کند، سهم خانواده در تأمین آن بیشتر می‌شود، عنوان کرد: همین مسئله باعث عقب نشینی خانوادهها در امر فرزندآوری می‌شود.
این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: ساختارهای اجتماعی را باید تغییر دهیم و دولت باید به همراه کارشناسان و محققین در جامعه به دنبال راه حل برای افزایش جمعیت در کشور باشند.
وی با اشاره به سه گروه سنی در جامعه، گفت: گروه سنی زیر ۱۵سال مصرف کننده هستند، گروه سنی بالای ۶۵ سال کار نمی‌کند در نتیجه گروه سنی میانگین بین ۱۵ تا ۶۴ باید تناسب داشته باشد و اگر این تناسب نباشد در جامعه مشکل به وجود می‌آورد.
رسولی در پایان با تأکید بر اینکه دولت باید با ایجاد زیرساخت برای جوانان اشتیاق ایجاد کند تا به سمت ازدواج و فرزندآوری بروند، خاطرنشان کرد: باید بین بدنه کارشناسی جامعه با بدنه اجرایی جامعه ارتباط برقرار شود و رسانه پل ارتباطی ارائه راهکارها است.
رهایی از بحران جمعیت با توجه به فرهنگ و اقتصاد
نتیجه تصمیم‌گیری اشتباه عده‌ای در دهه ۷۰ که با شعار «ایست یک بچه کافیست» سعی بر مهار رشد جمعیتی داشتند، موجب افزایش جمعیت پیر و سالمند در این برهه شده و با اینکه چندسالی است نسبت کاهش نرخ جمعیت هشدارهای زیادی داده شده اما در عمل، کار خاصی در این زمینه صورت نگرفته و اگر هم بوده نتیجه دلخواه را به همراه نداشته است.
به گفته رئیس انجمن جمعیت‌شناسی ایران، کاهش ازدواج بیشترین تاثیر در کاهش نرخ جمعیتی را دارد در نتیجه اگر می‌خواهیم در بحران جمعیتی غرق نشویم باید هرچه زودتر به فکر تسهیل در امر ازدواج مجردها باشیم.
بدون شک اقداماتی همچون پرداخت وام فرزندآوری، تخصیص زمین و خودرو به خانوادهها و مادران دارای نوزاد طبق قانون جوانی جمعیت، اختصاص سهام به نوزادان و پوشش کامل بیمه‌ای خدمات ناباروری، از سوی دولت برای افزایش جمعیت خوب است اما این اقدامات هنوز برای رسیدن به نقطه‌ای که بتوان گفت از بحران جمعیتی خارج شدیم کافی نیست.
وضعیت اقتصادی و معیشتی و در کنار آن دیدگاه فرهنگی جامعه به مسئله جمعیت باید مورد بررسی بیشتر قرار گیرد و دولتمردان به کمک کارشناسان به دنبال چاره‌ای باشند تا هرچه زودتر شاهد افزایش تولد و جمعیت در ایران عزیزمان باشیم.
هیچ جوانی وجود ندارد که علاقمند به متأهل شدن و داشتن فرزند نباشد در نتیجه باید از نظر اقتصادی وضعیت جوانان را بهبود داده و در کنار آن فرهنگ فرزندآوری را در جامعه تبیین کنیم.
دلایل رشد منفی جمعیت در برخی از استان‌ها از جمله همدان نیز باید به صورت علمی مورد بررسی قرار گیرد چرا که در سال گذشته، همدان رکورد کاهش نرخ رشد جمعیت را به خود اختصاص داد.
عصر همدان به زودی گزارشی از عملکرد مسئولین استان پیرامون کاهش نرخ رشد جمعیت ارائه می‌دهد.
انتهای پیام/ سع