از آنجا که آرامگاه مطهر حیقوق نبی(ع) که ۷۰۰ هزار سال، پیش از میلاد مسیح می زیسته در دل پایتخت منبت گلریز کشور جای گرفته، گفته شده قدمت تویسرکان به ۶ هزار سال پیش می رسد و این روزها با توجه به شرایط کرونایی به شهر جهانی گردو با گنجینه ای از بناها و آثار تاریخی و طبیعی، به سفری مجازی دعوت می شویم.
به گزارش خبرنگار عصر همدان، شهرستان خوش آب و هوای تویسرکان، پایتخت منبت گلریز، شهر جهانی گردو بیش از ۲۲۱ اثر و بنای تاریخی، فرهنگی و طبیعت بکر و جذاب در دل خود جای داده است و از این حیث در جایگاه دوم در استان همدان قرار دارد.
تویسرکان، گنجینه ای از بنا و آثار تاریخی و طبیعی
قدمت پایتخت منبت گلریز کشور را ۶ هزار سال می دانند، سرزمینی که به گفته «محمود صلواتی» کارشناس حوزه فرهنگ و اجتماع که بین دره های سرسبز، با صفا و چشمه های جوشان محصور شده است.
او در گفتگو با خبرنگار ما می گوید: این منطقه به لحاظ صنایع از رونق نسبی برخوردار بوده و نجاری، منبت‌کاری، صابون سازی، قالی بافی و گلیم بافی و گیوه‌بافی را شامل میشود.
صلواتی می افزود: پل‌تاریخی فرسفج، قلعه اشتران، دره سرکان، دره آرتیمان، امامزاده شاهزاده ناصر، پیر کمر بسته سرکان، قلعه دختر (قز قلعه سی)، مسجد جامع تویسرکان، درخت چنار کهنسا مسجد باغوار با دو هزار سال قدمت، کاروانسرای شاه‌عباسی فرسفج، دره گزندر، دره فاران، دره شهرستانه، شهر بازی و بوستان نبوت و بازار سنتی سرپوشیده مهمترین دیدنی‌های شهرستان تویسرکان را تشکیل می‌دهند.
وی ادامه داد: در خصوص وجه تسمیه این شهرستان چنین عنوان شده که شهر قدیمی “رودآور” دارای سه بخش ” توی”، “سرکان” و “شکان” بود که پس از حمله مغول اهمیت خود را از دست داد و مردم آن به بخش توی روی آوردند و به تدریج آن جا را آباد کردند.
این کارشناس حوزه فرهنگ می افزاید: بخش شکان در اثر زلزله خراب شد اما سرکان به فاصله ۱۰ کیلومتری شمال غرب تویسرکان هنوز پابرجاست و اکنون یکی از شهرهای شهرستان است، تویسرکان فعلی که از ترکیب دو کلمه ” توی” و “سرکان” ساخته شده است، همان بخش “توی” قدیمی است.
تویسرکان، شهرستانی با ۶ هزار سال قدمت
صلواتی همچنین گفته که قدمت شهر جهانی گردو به دوران قبل از میلاد مسیح می رسد، دیاری که برخوردار از درختان ستبر چندین هزار ساله است و مردمانی با فرهنگی غنی، این را می توان از وجود آرامگاه میررضی الدین آرتیمانی شاعر معروف عصر صفوی در این سرزمین دانست.
وی اظهار می کند: از سوی دیگر وجود آرامگاه حضرت حیقوق نبی (ع ) در مرکز توی و نزدیک ” رودآور ” سابق با توجه به زمان زندگی آن حضرت در حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد و کاوش های باستان شناسی اطراف بقعه، نشانگر قدمت و وجود آبادانی منطقه در آن عصر است.
این کارشناس حوزه فرهنگ کشورمان عنوان می کند: تویسرکان در دوره های صفویه و قاجاریه نیز مورد توجه بوده است و از این دو دوره آثاری در شهر به جا مانده که می توان به بازار دوره قاجار اشاره کرد.
آرامگاه مطهر حیقوق نبی(ع)، می تواند نگینی برای گردشگری مذهبی غرب کشور محسوب شود
آرامگاه حیقوق نبی(ع) از پیامبران الهی، در جنوب غربی شهرستان تویسرکان واقع شده و موضوع جالب توجه در خصوص این پیامبر آن است که تصویر وی هم‌اکنون در موزه واتیکان وجود دارد.
در کتاب ها آمده که حیقوق به معنی در بغل کشیده شده، است و این نام را به این دلیل برای آن پیامبر برگزیدند که در کودکی و به علت بیماری از دنیا می رود و حضرت الیاس (ع) او را در آغوش می گیرد و از خداوند، حیات دوباره وی را طلب می‌کند و او زنده میشود.
وی که نگهبان معبد سلیمان در اورشلیم بوده، پس از شعبای نبی به رسالت مبعوث شده است.این پیامبر سالهای زیادی در اسارت بخت النصر بوده و پس از فتح بابل به دست کوروش، به همراه دانیال نبی به ایران آمده و در تویسرکان ساکن شده است.بقعه این پیامبر، یکی از قدیمی ترین آثار تاریخی ایران در استان همدان و دارای ارزش تاریخی بسیاری است به طوری که بنای برجی شکل آرامگاه حیقوق نبی، آجری و گنبدی شکل و پوشش داخلی آن مدور و پوشش خارجی آن مخروطی شکل است. یکی از طاقنماهای این بنا به در ورودی بقعه اختصاص دارد و مابین طاق نماها نیز قسمتی ساده و بدون تزئینات مشاهده می شود.
ساختمان این مقبره، قبل از استیلای اعراب بنا شده و در برهه ای از زمان نیز تخریب میشود، ولی بعدها عده ای از خیرخواهان شهر به تعمیر آن همت می‌گمارند و در حفاری‌های سال ۱۳۶۸ نیز بقایای حصار مربع شکل با چهار برج در اطراف آن مشخص شده که به نظر میرسد از خود بنا قدیمی‌تر باشد.
آرامگاه میر رضی الدین آرتیمانی؛ شاعر عارف پیشه
از دیگر مشاهیر مدفون در تویسرکان میررضی الدین آرتیمانی است که از شعرا و عرفای عصر صفوی به شمار می آید که در آرتیمان به دنیا آمده است.
وی در۳۰ سالگی به دربار شاه عباس صفوی راه می یابد و دارای عزت و احترام بوده است تا آنجا که داماد خاندان صفوی شده اما تشریفات درباری به مذاقش سازگار نیامد و دم و دستگاه شاهنشاهی را رها کرد و به وطن برگشت و در شمال شهر تویسرکان خانقاهی برای خود رو به راه کرد که هم اکنون هم مزار و مقبره او مورد زیارت اهل دل و عشاق دل سوخته است.
آرامگاه میر رضی در دامنه کوهی مشرف به شهر جایی بسیار باصفا به نام همینه یا هیمنه قرار گرفته و سال های دور مقبره آن که به نحو بسیار تاثر برانگیزی رو به ویرانی نهاده بود، مرمت شد.
دیوان اشعار این شاعر نامی به کوشش محمدعلی امامی یکی از فرهنگیان چاپ و منتشر شده است. وی علاوه بر دیوان شعر، ساقی نامه معروفی نیز دارد.
اغلب بازماندگاه رض به کیایی و میررضی مشهورند تنها اثر بجای مانده از میر رضی الدین آرتیمانی ۱۲۰۰ بیت شعر است که ساقی نامه و سوگند نامه او در دنیا بی نظیر می باشد فرزند او ابراهیم ادهم است که در هند مدفون گردیده است که او نیز شاعری را از پدر به ارث برده است این بنا در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و زیر نظر سازمان میراث فرهنگی نگهداری و حفاظت می شود.
طبیعت بسیار زیبای کمر بسته/ کهنسال ترین درختان چنار
پارک جنگلی کمر بسته یکی از جاذبه های طبیعی شهرستان تویسرکان در استان همدان است که انسان را به شگفتی وا میدارد.در این پارک شش اصله درخت چنار وجود دارد که گفته میشود کهنسال ترین درختان چنار جهان می باشند.
این پارک در سه کیلو متری شهر تویسرکان و در مجاورت جنوب غربی شهر سرکان در کنار بستر رودخانه و در یک دره ی بسیار خرم و با صفا قرار دارد . این محل از جهت لطافت هوا و مناظر زیبای طبیعی و انبوه اشجار سر به فلک کشیده از اماکن بسیار بدیع و کم نظیر این شهرستان است.
پارک جنگلی کمر بسته یکی از جاذبه های طبیعی شهرستان تویسرکان در استان همدان است که انسان را به شگفتی وا میدارد.در این پارک شش اصله درخت چنار وجود دارد که گفته میشود کهنسال ترین درختان چنار جهان می باشند.
شش اصله درخت چنار کمر بسته پیرامون دایره ای به شعاع حدود ۳ متر کنار هم روییده اند و طول محیط تنه ی هر یک از پنج اصله، حدود ۷ متر و دیگری که کوچکتر به نظر میرسد، حدود ۵ متر می باشد. که با ساقه ای صاف و مستقیم در حدود ۳۰ متر سر به فلک کشیده اند.
کاروانسرای شاه عباسی فرسفج
بنای تاریخی فرهنگی کاروانسرای شاه عباسی فرسفج در ۱۵ کیلومتری مسیر تویسرکان – اسدآباد و کرمانشاه و در کنار شهر فرسفج احداث شده است.این کاروانسرا در سالهای ۱۰۳۸ تا ۱۰۶۵ به سبک معماری دوره صفویه با پلانی تقریبا مستطیل شکل و مساحت ۴۰۰۰ متر مربع ساخته شده است.این بنا با کوشش میراث فرهنگی از سال ۱۳۷۰ در حال مرمت و احیا است و به شماره ۱۹۷۰ در سال ۱۳۷۶ به ثبت آثار ملی رسیده است.
ایرانیان همان اقوامی بودند که از مسافران با رغبت تمام و به طور رایگان پذیرایی می کردند.در عصر صفویان یکباره کاروانسرا سازی همراه با نوآوری و تزئینات داخلی و کتبیه ها، رشد فراوان پیدا کرد که البته در این امر، فزون بر نقش اقتصادی، ایجاد تسهیلات در امر زیارت شیعیان از اماکن مقدس مذهبی هم نقش عمده داشته است.
مشهور است که شاه عباس اول نزدیک به هزار کاروانسرا ساخته است.بطوری که امروز در هر منقطه از ایران کارونسرای شاه عباسی به چشم می خورد که بیشترشان در مسیر زیارت حضرت رضا(علیه السلام) به سوی مشهد یا در مسیر عتبات عالیات به سوی کربلا و نجف قرار دارند.کم کم کارونسراها با جا به جایی حکومت ها و تغییر مسیرهای اصلی و همچنین جایگزین شدن مهمان خانه ها، مسافرخانه ها و هتل ها به دور از هر معنویت تاریخی و فرهنگی، یکی پس از دیگری به صورت ویرانه درآمدند.
اما در دوران حکومت شاه عباس صفوی به منظور ایجاد امنیت و تسهیلات سفر و توسعه تجارت در بیشتر نقاط کشور جاده هایی ساخته شده و در مسیر آن ها کارونسراهایی احداث شد.که یکی از این کارونسراها، کارونسرای شاه عباسی فرسفج است که در ۲۰ کیلومتری مسیر تویسرکان به کنگاور در حاشیه این جاده و در مجاورت شهر فعلی فرسفج احداث شده است.
این کارونسرا عمدتا محل استراحت مسافرین و کاروان هایی بوده که به قصد تجارت، زیارت به غرب کشور و عتبات عالیات عراق سفر می کردند.در این کارونسرا امکاناتی برای چهارپایان و بارهایشان و قسمت هایی نیز برای استراحت و خواب کاروانیان اختصاص داده شده بود که پس از گذارنیدن شب به صبح روز بعد مجددا به حرکت خود ادامه می دادند.ساختمان این کارونسرا در فاصله سال های ۱۰۰۶ تا ۱۰۳۸ هجری قمری و به سبک معماری دوره صفویه ساخته شده است و مساحت آن حدود چهار هزار متر مربع است.
در کتاب “نگینی بر جاده عتبات” در خصوص نقش کارونسرای فرسفج در مسیر عتبات آمده است: این کارونسرا در جاده عتبات تویسرکان با قدمتی بسیار طولانی در حدود دو هزار و ۶۰۰ سال و در همسایگی پایتخت مادها و هخامنشیان از موقعیت ویژه ای برخوردار بوده است.
قرار گرفتن آن در جوار راه شاهی یعنی همان راهی که پایتخت تابستانی را به پاسارگارد در جنوب ایران متصل می کرده است، اهمیت این منطقه را دوچندان می کند زیرا منطقه ای خوش آب و هوا بوده و معطر و دلپذیر که دل های مشتاقان به معرفت و عرفان را به این سو می کشانیده است.
بعد از ورود اسلام به ایران تویسرکان اهمیت ویژه خود را حفظ کرده است، مأمنی بوده آرام و آسوده و مکانی برای استراحت و آسایش و مقتضای چنین طبیعتی وجود اندیشمندان و خوش فکران و سخنوران و شعرا و ادبیان است که راهیان کوی حسینی را بدین سوی می خوانده است و برای رفتن به عتبات ترجیح می دادند که از تویسرکان بگذرند و چند روزی را در جوار عالمان و فهیمان به تفرج در بوستان های معرفت و عرفان بگذرانند.
آنچه طبق شواهد و اسناد مشهود است اینکه کارونسرای فرسفج نگینی بوده بر جاده عتبات که راهیان کوی حسینی در این جا اقامت گزیده و از ان جا راهی دیار عرب می شدند.این کاروانسرا به طور قطع در مسیر راه اصلی بوده است چون همان طور که “راجر سیوری” در کتاب ایران عصر صفوی عنوان کرده، کارونسراها در مسیر راه اصلی ساخته می شدند.
خانه دکتر اقتداری
خانه آرضا محمودی( دکتر اقتداری) در صد و پنجاه سال پیش در دوران قاجار در بافت قدیمی شهر تویسرکان احداث گردیده است. سبک بنا از نوع حیات مرکزی است یعنی بنا از چهار حیات مرکزی تشکیل شده که هرکدام حکم واحد را دارند.
نوع مصالح مصرفی بدین شکل است که در نماها ار آجر در دیوارها از خشت و در پایه ها از سنگ و در سقف ها از چوب استفاده شده است.
این بنا مشتمل بر دو طبقه فوقانی و تهتانی است که سقف طبقه همکف با طاقنماهای ضربی مزین شده است که در حقیقت جز تزئینات اصلی بناست در سقف طبقه فوقانی از تیر چوبی استفاده شده در داخل سقف اتاقها با لمبه کوبی با تقسیم بندیهای هندسی و متناسب استفاده شده راه دسترسی به این مجموعه تاریخی فرهنگی از دالانی سر پوشیده که بنا را به دو قسمت تقسیم می کند امکان پذیر است.
این دالان به عرض چهار متر و ارتفاع سه از معبر اصلی یعنی شهید یعقوبی امکان پذیر است در طبقه فوقانی در بقشاهی از سقف دالان برای احداث ساختمان استفاده شده است مالک بنا شخصی به اسم آقا رضا محمودی بوده که جهت اسکان چهار فرزند خود این بنا را ساخته و سپس به دیگران واگذار نموده.
این مجموعه دارای قناتی اختصاصی بوده که روش کانال سر پوشیده به کلیه حیاط مرکزیها انتقال و حوض آنها را پر می کرده و در لطافت محیط و فضای سبز خانه ها تاثیر بسزایی داشته است.
قلعه اشتران؛ نگین روستای اشتران
قلعه اشتران در دویست سال پیش توسط حاج مراد خان اردلان جد بزرگ خاندان اردلان در روستای اشتران احداث گردیده است این بنا یکی از قلعه های بجای مانده از دوران قاجاریه در شهرستان تویسرکان است قلعه به لحاظ موقعیت جغرافیایی و وسعت یکی از قلعه های نادر در استان همدان می باشد.
این قلعه در گذشته یکی از مکانهای زیبا و مهم بوده زیرا یک هکتار زیر بنا دارد که شامل ساختمان حیاط بیرونی و ازطرف شمال حیاط بیرونی و از سمت جنوب ورودی هشتی با راهروی باریک می باشد ساختمانهای اندرونی و بیرونی شامل دو طبقه مسکونی و یک طبقه زیرزمین است که جزء طبقه اول محسوب می شود.
در هر طبقه ۱۳ اتاق تزئینی وجود دارد سر در ورودی قلعه دارای یک هشتی بسیار زیبا است که بالای آن ساختمانی شامل چند اتاق بعنوان محل نگهبانی وجود دارد که از طریق راهرو به داخل حصار طویله راه پیدا می کند در حیاط اندرونی قناتی وجود دارد که در حال حاضر خشک است اما نشان می دهد که در گذشته آب شرب قعاه را تامین می نموده است.
در چهار کنج این قلعه چهار برج مدور وجود دارد که هنگام جنگ دفاع از قلعه را آسان می نموده است اثاث بنا بدین شکل است که در دیوارها از چینه و خشت استفاده شده و در نماها از آجر، که آجر کاریها بیشتر حالت تزئینی دارد در سمت شمال این بنا حوض سنگی که در گذشته آب داشته است.
این بنا در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و می توان از آن بعنوان موزه محلی برای جذب توریست استفاده کرد.
مدرسه شیخ علیخان زنگنه
توسط شیخ علیخان زنگنه به دستور شاه سلیمان صفوی در سال ۱۰۹۰ هجری در تویسرکان ساخته شده است. این مدرسه دارای حیاط مستطیل شکل و پلانی چهار ایوانی و یک طبقه است که گرداگرد آن تعداد ۳۶ باب حجره متصل به هم ساخته شده و در گذشته و حال محل تحصیل طلاب علوم دینی بوده و در مرکز شهر تویسرکان کنار بازار سرپوشیده ساخته شده است.
در بالای درب ورودی این حوزه ملاحظه می شود نام خداوند تبارک و تعالی و اسامی پنج تن ( ع ) به طرز جالب توجهی با استفاده از کاشیکاری های سفید درج شده است کلیه قسمت های بنا از آجر و تمامی سقف ها با طاق ضربی ساخته شده که از استحکام فوق العاده ای برخوردار است.
این مدرسه دارای مسجدی است که در وسط جبهه جنوبی واقع شده است و قرینه همین مسجد در ضلع شمالی احداث گردیده که در حال حاضر از آن به عنوان کتابخانه استفاده می شود .
در دو قسمت فوقانی نمای بیرونی ایوان مسجد سه ردیف کاشیکاری جلب نظر می کند که در بالای آن نوشته شده است : ” قال الله تعالی انما یعمرو مساجد الله من آمن باالله و الیوم الآخر ” و ذیل آن یک بیت شعر به خط نستعلیق دیده می شود که تاریخ تعمیر و مرمت مدرسه را با حروف جمل بیان می کند که اثر طبع مرحوم حاج ابوالقاسم نوری است که از شعرای به نام این خطه می باشد :
ناطق و صامت پی تاریخ تعمیرش بگوید/نوری از زندان برون آورد الحق یوسفی را
که با احتساب حروف ابجد سال ۱۳۶۱ هجری قمری را مقارن با ۱۳۱۹ شمسی سال تعمیر بنا را نشان می دهد . این اثر مهم به شماره ۱۸۶۶ مورخ ۲۱/۲/۷۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
خانه مسعودی
یکی از خانه های به جای مانده از محله شاهزادگان خانه مسعودی است . تاریخ ایجاد این اثر ارزشمند بر کتیبه ای که در کنار ورودی شاه نشین طبقه همکف نصب شده سال ۱۲۹۲ هجری قمری را نشان می دهد که مبین قدمتی بیش از ۱۳۰ سال است.
خانه مسعودی با مساحت ۱۳۲۳ متر مربع در دو طبقه ساخته شده است ، در هر طبقه یک اتاق اصلی وجود دارد و در طرفین آن چند اتاق فرعی قرار گرفته که در انتهای هر کدام از این اتاقها یک اتاقک ( انباری، پستو) ساخته شده است .
مهمترین قسمت این اثر تاریخی اتاق شاه نشین طبقه طبقه همکف می باشد ، تمامی تمامی سقف و دیواره های این اتاق پوشیده از گچبری ها ، آئینه کاری ها و نقاشیهایی با روش رنگ و روغن شامل: نقوش گیاهی و انسانی می باشد .همچنین تصاویری از پادشاهان ایران باستان ( برگرفته از شاهنامه فردوسی ) تا دوره قاجاریه که با شیوه گراور ایجاد شده اند ، در حاشیه فوقانی دیوار های این اتاق و در میان نقوش گچبری شده به صورت قابهای کوچک قرار گرفته اند .
یکی از این تصاویر ، تصویری است از شاهزاده قاجاری که کاغذی در دست دارد که بر روی آن نوشته شده است : نامه خسروان . و در بالای تصویر ، جمله ی ” گردآورنده ی این داستان جلال پور فتحعلی شاه قاجار ” به خط نستعلیق نوشته شده است .از دیگر مشخصات این اثر می توان به موارد زیر اشاره کرد: سقف تمامی اتاقها به جز اتاق شاه نشین طبقه همکف لمه کوبی شده اند ، پنجره های ارسی این بنا در گذشته ای نه چندان دور توسط مالکان بنا تعویض و جای خود را به پنجره های ساده داده اند ، آجر کاری های سر در ورودی شاه نشین طبقه همکف و اول از دیگر عوامل تزئینی این بنا محسوب می گردد و دیواره های حیاط با طاقنما های متععد مزین شده است .
این بنا نمونه بارزی است از دوره ای که فرهنگ و معماری ایران تحت تاثیر ” فرنگ رفتگان ” قرار می گیرد و عناصر فرهنگ و معماری غرب در معماری ایران و البته در سطحی ترین لایه آن ( تزئینات معماری ) جلوه گر می شود .این اثر ارزشمند در تاریخ ۲۷/۱۰/۷۷ و به شماره ۲۲۴۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .
درختی با بیش از ۲ هزار سال قدمت در تویسرکان
درخت چنار باغوار یکی از آثار باستانی شهرستان تویسرکان است که در حیاط مسجد و محله‌ای به نام باغوار قرار دارد. این درخت با بیش از دو هزار سال قدمت، یکی از کهنسال‌ترین درختان موجود در ایران است.
مسجد باغوار در شهرستان تویسرکان از مساجد قدیمی مربوط به دوره زندیه است که نزدیک به ۲۰۰ سال قدمت دارد و در کنار بازار سرپوشیده تویسرکان بنا شده است.
این مسجد با ستونهای سنگی و طاق‌های ضربی و سقفهای گنبدی، از حیث سبک بنا و کیفیت سازه‌ای همچون مساجد دوران صفویه است.
در گذشته این بنا دارای قناتی اختصاصی بوده که تا ۴۰ سال پیش آب آن جریان داشته و در حوضی کنار مسجد، آب شرب شمال شهر تویسرکان را تأمین می‌کرده اما اکنون مسدود و غیرقابل استفاده است.
درخت چنار باغوار یکی از آثار باستانی شهرستان تویسرکان است که در حیاط مسجد و محله‌ای به نام باغوار قرار دارد. این درخت با بیش از دو هزار سال قدمت، یکی از کهنسال‌ترین درختان موجود در ایران است که ارتفاع آن از سطح زمین ۲۵ متر و محیط آن ۱۵ متر است.
این درخت در گذشته در نهایت سرسبزی و شادابی، شاخه‌های متعدد و طویل خود را در اطراف گسترده بود ولی هم اکنون به دلیل ساخت و ساز در مجاورت این درخت، در حال پژمردگی است و یکی از دو شاخه اصلی آن خشک شده است.
در گذشته مردم تویسرکان، برای این درخت که نشانه‌ای از عظمت معنویت محسوب میشود، کراماتی قائل بوده و حتی به عنوان پیر مسجد باغوار، به آن قسم یاد می‌کردند.
در خصوص وجه تسمیه آن گفته میشود که در گذشته‌های دور در این مکان باغ بزرگی قرار داشته و این درخت از آن روزگار به یادگار مانده است.
پل فرسفج تویسرکان
این پل در روستاى فرسفج تویسرکان، در منتهى‌‌الیه جنوب غربى روستا و بر روى یکى از شعبه‌هاى پرآب قلقل رود واقع شده و محور ارتباطى چندین روستاست.پل فرسفج از نظر قدمت به دورهٔ صفویه مربوط است و با توجه به کاروانسرایى که در نزدیکى آن قرار دارد، به نظر مى‌رسد این محل هم منزل‌گاه و هم مسیر کاروان‌رو بوده است.
طول و عرض پل بسیار کم و داراى سه دهانهٔ بزرگ آب رو با قوس جناغى است که در حد فاصل آنها دو طاق‌نماى کوچک به چشم مى‌خورد.
مصالح اصلى پل از سنگ و آجر است و از قسمت تحتانى تا شروع پاکار، قوس‌ها از سنگ و از این قسمت به بالا از آجر و ملات گچ و خاک است.
کوه خان گرمز
کوه و منطقه خانگرمز در میان ۱۶ روستای احاطه شده و از شمال به روستاهای قلقل، گنبله، بهارآب، ترمیانک، هوش و از شرق به روستاهای حاجی آباد، سوتلق، قلی لاله بالا و از طرف غرب به روستاهای مین آباد، تقی آباد، سازیان، کنجوران سفلی و از طرف جنوب به روستاهای کنجوران علیا و وسطی، قلی لاله پایین و لاشجرد محدود می شود.
این منطقه دارای صخره ها و پرتگاههای مرتفع و صعب العبور است که در معرض فرسایش شدید ناشی از بارندگی و یخبندان قرار دارند و در ضلع جنوبی نیز وجود صخره های سنگی و غارهای متعددی چون غار بهرامی، غار مر لرستانی، غار عبدالله خان بر زیبایی آن افزوده است.همچنین در این منطقه دره های عمیق و طولانی چون دره تقی آباد، دره کفتاران و دره وزم در وجود دارد که آب ناشی از بارندگی و ذوب برفهای منطقه را به پایین دست منطقه هدایت می کند.
پوشش گیاهی خان گرمز نیز از گونه های متنوع گیاهی تشکیل شده است که به خصوص پس از حفاظتهای چندین ساله محیط زیست از انواع گونه های دارای ارزش غذایی بالا و خوش خوراک جهت تغذیه دام ها مانند بروموس، فستوکا و … گیاهان درختچه ای مانند نسترن وحشی بادامک ،زرشک و … نیز در آنجا رویش دارد.
بازار سر پوشیده تویسرکان ۳۷۰ سال پیش ساخته شده است
بازار سر پوشیده تویسرکان از آثار به جای مانده از دوران صفویه در شهرستان تویسرکان است که حدود ۳۷۰ سال پیش ساخته شده و در زمان قاجاریه توسط میرزارضاخان کلانتر و ابدال خان مرمت شده است. این بازار مشتمل بر یک راسته اصلی و چهار راسته فرعی که انتهای هرکدام از این راسته ها به یک بنای تاریخی دیگر مانند حمام خان، مدرسه شیخ علیخان زنگنه، مسجد باغوار و مسجد جامع ختم می شود.این بازار ها هر کدام در گذشته مختص صنف خاص بوده و به همان نام معروف و شهرت داشته اند.
ساختمان بازار یک طبقه و به صورت یکسان است که با آجر به صورت گنبدی شکل منظم و تقریباً به فاصله چهار متر احداث شده است.
مسجد جامع تویسرکان بنایی تاریخی در دل بازار
این مسجد، در ضلع غربى بازار سرپوشیده و در حاشیه خیابان شهید باهنر واقع شده و بیش از ۱۰۰۰ متر مربع وسعت دارد.
بناى اصلى آن همزمان با مدرسه شیخ علیخان زنگنه، در عصر صفویه ساخته شده و در سال ۱۲۷۱ هجرى توسط مرحوم میرزا همایون امامى، امام جمعه وقت تویسرکان تجدید بنا شده است.
آرامگاه وى نیز در مقابل درب غربى مسجد قرار دارد.
گذشته از بناهای نام برده شده در این گزارش بناهایی زیبا در جای جای این خطه وجود دارد که بازدید از آنها سرگرمی جالبی برای مسافران این دیار خواهد بود.(همان طور که مشاهده می کنید عکس مربوط به مسجد جامع تویسرکان است که متاسفانه آن طور که یاد از این بنای مذهبی تاریخی حفاظت و نگهداری نمی شود.)
مسجد زرهان
مسجد زرهان با ستونهای آجری و طاقنما های ضربی و سقفهای گنبدی در کنار حمام زرهان و در محله ای به همین نام جنب امام زاده اسمائیل احداث گردیده بانی این مجموعه با شکوه استاد عنایت جد خاندان ناظمی می باشد که در حدود ۲۰۰ سال پیش مقارن با حکومت قاجاریه احداث گردیده است در حدود نیم قرن پیش استاد کریم رهبر قسمتی در ضلع شرقی این بنا متناسب با بافت معماری این بنا احداث نموده است که به نوع خود ذهن هر گردشگری را به خود معطوف می دارد.
این مجموعه دارای قناتی اختصاصی از گذشته های دور بوده و در حال حاضر جاری می باشد این بنا به کوشش میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و در سال ۱۳۸۶ توسط اداره میراث فرهنگی مرمت و احیا گردیده است.
قلعه شاهزادگان (محله شاهزادگان)
دقیقا در ۱۴۰ سال پیش گروهی از نوادگان عباس میرزا (نایب السلطنه ناکام فتحعلی شاه قاجار) در محله ای به نام قلعه (محله شاهزادگان) در شهر تویسرکان زندگی می کردند ، قلعه محوطه ای بود تغریبا مستطیل شکل که طول آن از ۴۰۰ متر و عرض آن از ۳۰۰ متر تجاوز نمی کرد.
طراف این محوطه با دیوار های قطور و بلند و تعدادی برج محصور شده بود . بانی این قلعه شیخعلی میرزا معروف به شیخ الملوک فرزند فتحعلی شاه بوده است.
این قلعه در ابتدا درب ورودی بزرگی داشته که اول غروب آن را می بستند و صبح ها اول وقت آن را باز می کردند ، ولی تدریجا بر اثر مرور زمان که دیوار ها رو به خرابی گذاشت درب بزرگ قلعه را نیز برداشتند بطوریکه از حدود نیم قرن پیش این مکان از حالت قلعه خارج شده بود و به صورت محله ای با چند کوچه باریک درآمده بود که مانند سایر محلات مردم از آنها رفت و آمد می کردند .
آثاری از و برجهای قلعه تا حدود ۴۰ سال پیش نیز باقی بود ولی با احداث خیابانهای جدید در اطراف آن فعلا هیچگونه از آن باقی نیست . داخل قلعه خانه های متعددی با محوطه های مشجر و ابنیه مجلل وجود داشته که بیشتر آنها به مرور زمان خراب شده اند و اکنون معدودی از آنها باقی است.
به گزارش عصر همدان، نوروز ۱۴۰۰ هرچند کرونا دست مسافران و گردشگران را در پوست گردو گذاشته، اما می توان با مطالعه آثار تاریخی و گردشگری هر شهرستان و با مشاهده تصاویر و فیلم های مکان های دینی و توریستی سفری مجازی به دل تاریخ داشت.
انتهای پیام/ز