اگر می‌خواهیم همدان را به عنوان مقصد گردشگری در سطح ملی و بین‌المللی معرفی کنیم؛ توجه به شاخص‌های واجد ارزش در شهر و استان، تسهیلگر این امر خواهد بود.
به گزارش عصر همدان، آنچه میتواند همدان را به عنوان جاذب گردشگر هم ردیف نمونه های همطراز خود قرار دهد؛ جاذبه های طبیعی و تاریخی، سابقهی اجتماعی- تاریخی، اقلیم و چهره‌های شاخص علمی و ادبی شهر است.
همدان با ۱۸۰۰ اثر واجد ارزش و سابقه تاریخی ۳ هزار ساله به دروازه تاریخ و تمدن شهرت دارد که حفظ و احیای این آثار از ارزشمندترین اقدامات مدیریت شهری و مسئولان ارشد شهر و استان به شمار می آید.
از آنجا که ارزشهای مستتر در کالبد فیزیکی ابنیه تاریخی با ساختار مدرن عصر امروز به طور کامل سازگاری و انطباق دارد؛ مرمت ابنیه تاریخی، احیای ارزش‌هاست و احیای بافت تاریخی، سیاست بازگشت به خویشتن است.
با مطالعه روند معاصرسازی شتاب‌زده همدان مانند بسیاری از نمونههای مشابه از اوایل صده جاری، جز تهدید و از دست دادن انسجام کالبدی بافت تاریخی، حاصلی بر جان این بافت برجای نمانده است؛ تکرار، تقلید و بازآفرینی مسیر طراحی و زیست را باید در این مجموعه واجد ارزش شکل دهد.
در پنجمین دوره شورای اسلامی شهر همدان، تبادل تجربیات در این حوزه با نمونههای موفق داخلی در دستور کار کمیسیون فرهنگی_اجتماعی شورا قرار گرفت. از آنجاییکه انتخاب الگوی موفق و مناسب در این زمینه از اهمیت ویژهای برخوردار بود، با بررسی چند نمونه مشابه، کاشان با توجه به سابقه تاریخی و تجربه موفق باززنده‌سازی و حفظ بافت تاریخی شهر از اولویت های بازدید معرفی شد.
کاشان با قدمت ۷ هزار ساله از نمونه های موفق جذب گردشگر در ایران است که از دهه هفتاد با عزم راسخ مسئولان کشوری و مدیران شهر اقدام به احیا و مرمت ابنیه و بافت واجد ارزش داشته است.
بزرگترین دستاورد این شهر در ۲۵ سال اخیر، تبدیل تهدیدهای موجود به فرصت‌های اقتصادی است؛ این رویکرد در راستای تقویت صنعت توریسم و دستیابی به درآمد پایدار تحقق یافته است.
در نگاه انتقادی شهروندان کاشانی به بخش اعظم بافت تاریخی کاشان که قبل از دهه ۷۰ گرایش به بافت فرسوده شهری پیدا کرده و به عنوان یک معضل شهری شناخته میشد؛ با سیاستگذاری مسئولان وقت (بهویژه مهندس محلوجی، وزیر معادن و فلزات) و تدبیر مدیران شهری با الگوسازی در ۵ اثر تاریخی واجد ارزش تاریخی و تبدیل داشته های شهر به واحدهای اقتصادی و فرهنگی تحول شگرفی ایجاد شد. این تحول پس از گذشت بیش از ۱۰ سال در اواسط دهه ۸۰ به شکل چشم‌گیری به ثمر نشست.
بافت شهری در تعریف کاربری و معرفی پلاکهای شهری نقش بسزایی دارد؛ از این رو باززنده‌سازی گذرهای تاریخی شهر بهعنوان شاکله بافت تاریخی و مراکزمحله بهعنوان هسته های این بافت، در کاشان ۴۷ گذر فعال و پویا را در این شهر، تعریف و به گردشگران عرضه کرده است.
پس از الگوسازی انجام شده و با ورود شهروندان به فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی شهر، الگوی مدیریت مشارکتی در شهرداری کاشان محقق شد. مرمت و احیای ۲۴۵ اثر تاریخی توسط کاشانیها در بازه زمانی نسبتاً کوتاه از دستاوردهای الگوسازی شهرداری کاشان در سطح شهر است.
بدون تعریف کاربری مناسب و همگون با بنای تاریخی، احیا و حفظ این ابنیه، اقدامی عبث خواهد بود. در تعریف این کاربری‌ها، بازخورد شهری و اصالت کاربری بنا تعیینکننده است و همدان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در صورت نادیده گرفتن این نکته، موفقیتی در این راه کسب نخواهد کرد.
خانه های تاریخی، پلاکهای مسکونی شهرها هستند و تعریف کاربری دیگر برای آنها مستلزم مطالعه و پیوست‌نگاری فرهنگی و اجتماعی جدیتر است.
در حال حاضر کاربری‌های متداول برای احیای خانه‌های تاریخی به صورت یادمان، سفره‌خانه‌های سنتی، نمایشگاه و نگارخانه‌های موزه‌های مختلف، اقامتگاه‌های سنتی، خانه یا بوم‌گردی و مراکز فرهنگی و اجتماعی تعریف شده است که با هدف بهره‌برادری حداکثری شهر از این ابنیه واجد ارزش همواره بررسی بازخورد کاربری‌های موجود به‌منظور سیاستگذاری و برنامه‌ریزی مدیران شهری باید در دستور کار قرار گیرد.
خانه‌های بوم‌گردی محله جولان از نمونههای موفق کاربری و احیای بناهای تاریخی در همدان است.
حمام قلعه و حمام حاجی هم به عنوان دیگر نمونههای موفق تعریف کاربری سفره‌خانه سنتی در این شهر است؛ از سوی دیگر عمارت نورمهال و خانه پوستیزاده به عنوان مراکز فرهنگی (فرهنگسرا) در حد توان بنا، فعالیتی در آن صورت نمی‌پذیرد.
کاربری موزه برای ابنیه تاریخی و سایت باستانی در شهر همدان کاربری دیگری دارد که نسبت به کابری‌های موجود برای احیای ابنیه تاریخی در شهر است.
در این راستا دکتر محمدیان منصور عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا، نتایج حاصل از پژوهش بر روی تپه باستانی هگمتانه و استقبال شهروندان از موزه های سطح شهر همدان را این گونه اعلام کردند که «مطالعات نشان میدهد متأسفانه رویکرد مدیریت شهری در ترغیب مردم به مقوله پیچیده‌ای مانند فرهنگ موفق نبوده است. ۷۹ درصد از شهروندان همدانی یا تاکنون بازدیدی از تپه هگمتانه نداشته‌اند یا تنها یک بار از این بنا بازدید داشته‌اند. تپه هگمتانه با حدود ۳۰ هکتار زمین در قلب شهر و برخورداری از یک موزه نتوانسته است جذابیتی برای مردم شهر همدان ایجاد کند.
موضوعات فرهنگی، هنری و میراثی باید از درون حصارها و موزه ها بیرون بیایند و در قالبهایی جذاب با کاربری های پررونق ترکیب و به مردم ارائه شوند. موزه سفال (خانه صمدیان)، موزه آموزش (دبیرستان ابن‌سینا) و موزه آرامگاه بوعلی سینا هم وضعیت مشابهی دارند.»
با توجه به تعدد ابنیه تاریخی در شهر، نیاز به الگوسازی با نمونههای موفق بین شهروندان در سطح مدیریتی شدیداً احساس می‌شود.
البته بر کسی پوشیده نیست که شهرداری، نهادی ارزشآفرین است و از آنجا که سازمان میراث فرهنگی بهعنوان متولی اصلی حفظ ابنیه تاریخی فعلاً در حد ناظر بر اجرای قوانین ورود پیدا کرده است، شهرداری مسئولانهتر در حوزه اجرا، طی نشستهای متعدد با موضوع حفظ ابنیه تاریخی تمایل خود را به‌منظور تبدیل خانه‌های تاریخی تحت تملک خود به اقامتگاه‌های همگون در این ابنیه به کمیسیون فرهنگی-اجتماعی شورا اعلام کرده است.
عمارت نورمهال و خانه پوستیزاده که در حال حاضر در تملک شهرداری با کاربری فرهنگسرا فعالیت میکنند بهعنوان گزینههای موجود از این پتانسیل برخوردارند و با توجه به اعلام رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری همدان، پیشنهادهایی برای تبدیل این ابنیه به خانه بوم گردی بهصورت مشارکتی همراه با توجیه فرهنگی و اقتصادی مناسب برای شهر، بارها به سازمان ارائه شده است.
در حال حاضر به عنوان نخستین گزینه، خانه پوستیزاده به عنوان پیشنهاد مشخص شهرداری برای ایجاد یک اقامتگاه سنتی مطرح و پس از بررسی علمی و همه جانبه در کارگروه تخصصی مرمت و احیای ابنیه واجد ارزش تاریخی، این پیشنهاد مورد تأیید و توافق کمیسیون های مرتبط شورا قرار گرفته است.
میراث داری ارزشهای تاریخی و اجتماعی به طور قطع شایستگی میخواهد؛ البته همدان در صحنه های مختلف تاریخی و اجتماعی بارها و بارها این شایستگی را به اثبات رسانده است و اکنون مجال دیگری برای اثبات این میراثداری در برابر قضاوت عادلانه شهروندان و آیندگان است.
رضوان سلماسی
انتهای پیام/