به گزارش عصر همدان، عزاداری سید و سالار شهیدان برای مردم ایران هویت دینی را به ارمغان آورده که برای شناخت بخشی از آن و آشنایی با آداب و رسوم کهن و قدیمی، به بررسی این آیین در پایتخت تاریخ و تمدن ایران و به عبارت بهتر دارالمومنین و دارالمجاهدین همدان می‌پردازیم.
عشق به امام حسین و راه او برای مردم این دیار هویتی ایجاد کرده که خود را با تمسک به آن به جهانیان معرفی می‌کنند. هیأت‌های عزاداری همدان در ایام محرم و صفر آیین و رسوم مخصوص به خود را دارند و هر ساله آن را به اجرا می‌گذارند. هیأت‌های حسینی در ایران زمین نمونه بازار تشکل‌های مردمی خودگردان هستند که قدمتی دیرینه دارند و نسل اندر نسل در هر محله سینه به سینه منتقل شده است.
پیشینه عزدارای در ایران
کارشناس تاریخ شفاهی مدیریت اسناد و کتابخانه ملی غرب کشور در گفتگو با فارس اظهار کرد: عزاداری و پیشینه آن به سلسله آل بویه باز می‌گردد که حکومتی شیعه‌مذهب بوده و بغداد را به فتح خود درمی‌آورند و پس از آن آیین عزاداری امام حسین(ع) را در بغداد ترویج می‌کنند.
محمدحسین یزدانی راد افزود: محله‌ای به نام کرخ شیعه‌نشین در بغداد وجود داشته که هر سال عزاداری امام حسین(ع) را برپا می‌داشتند، آنها با محدودیت‌هایی روبه‌رو بودند که با روی کار آمدن حکومت آل بویه آزادانه به انجام امور مذهبی و آیین مخصوص به شیعیان به ویژه عزاداری اباعبدالله‌الحسین(ع) پرداختند و در ادامه حکومت علویان نیز این آیین استمرار یافت.
وی با بیان اینکه نواحی غربی کشور مانند همدان عمدتا سنی‌نشین بودند و اقلیت شیعه در آن وجود داشتند، گفت: اسنادی درباره چگونگی انجام آیین مذهبی به ویژه عزاداری در این زمان در دست نیست.
وجود شیعه از قرن چهارم هجری در همدان بر اساس اسناد
پژوهشگر تاریخ همدان با بیان اینکه در قرن چهارم خاندان سادات علوی به همدان مهاجرت کردند و گنبد علویان نیز بازمانده این دوران است، خاطرنشان کرد: از زمان صفویه به بعد است که همدانی‌ها شیعه می‌شوند و عزاداری امام حسین(ع) در این دیار برپا می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در زمان قاجار از نام هیأت‌های مذهبی و مراسم آنان بیشتر آگاهی داریم، گفت: در آن زمان تقسیم‌بندی شهری در قالب محله‌ها انجام می‌شده به طوری که هر محله برای اثبات هویت خود یک هیأت مذهبی تشکیل داده است.
جولان با ۱۸۰ سال قدمت، قدیمی‌ترین هیأت حسینی همدان
یزدانی‌راد اظهار کرد: قدیمی‌ترین هیأت همدان که اسناد آن را تأیید می‌کنند و به ۱۲۲۰ قمری بازمی‌گردد، مربوط به هیأت جولان است.
وی با بیان اینکه در کنار هیأت جولان، هیأت شالبافان و امامزاده عبدالله نیز دارای هیأت بودند، افزود: البته با اطمینان نمی‌توان گفت که هیأت جولان نخستین هیأت همدان است اما قدیمی‌ترین اسنادی که به دست ما رسیده این مسئله را بیان می‌کند.
این مورخ همدانی با اشاره به اینکه مباحث حیدری- نعمتی در آن زمان مطرح بوده است، تصریح کرد: در آن زمان هر یک از حیدری‌ها و نعمتی‌ها علم و نشان‌های مخصوص به خود را داشتند که در روز عاشورا به عزاداری می‌پرداختند.
یزدانی‌راد با بیان اینکه در دوران پهلوی به ویژه در زمان رضاشاه هیأت‌ها به فعالیت خود ادامه داد، گفت: در نهایت این هیأت‌های مذهبی بودند که بستر تحقق انقلاب اسلامی فراهم کردند و مردم از طریق منبرها و بازگویی فلسفه قیام عاشورا با مفهوم آزادی از یک سو و ظلمی که وجود داشته از سوی دیگر آشنا می‌شوند.
وی درباره ادوات عزاداری نیز اظهار کرد: علم و کوپال در زمان صفویه مطرح بوده است و علامت‌هایی که امروز در دسته‌های وجود دارد از زمان قاجار به میان می‌آیند.