به گزارش خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصر همدان» بحران خودکشی یکی از مسائل جدی در جامعه امروزی است که به دلایل مختلف، در جوامع مختلف به شکل‌های مختلفی ظهور می‌کند. همدان نیز با وجود دارا بودن تاریخ و فرهنگ غنی، در حال حاضر با افزایش نرخ خودکشی مواجه است.
آمارها نشان می‌دهد که نرخ خودکشی در همدان در سال‌های اخیر افزایش یافته و از ابتدای سال تاکنون شاهد چندین مورد اقدام به خودکشی به شیوه‌ای خاص و یکنواخت بودیم که نشان از الگوبرداری افراد در انجام این عمل دارد.
طبق گزارش‌ها، برخی از عوامل مؤثر در این روند شامل مشکلات اقتصادی، فشارهای اجتماعی و کمبود خدمات روان‌شناختی هستند. بنا به اظهارات برخی کارشناسان و مسئولان، تغییرات فرهنگی و اجتماعی نیز می‌توانند نقش مهمی در این افزایش آمار داشته باشد.
کنترل و پیشگیری از خودکشی در جامعه نیازمند همکاری و هماهنگی چندین نهاد و سازمان است که هر یک از این ارگان‌ها با توجه به مسئولیت‌ها و وظایف خاص خود، می‌توانند نقش مؤثری در کاهش این بحران ایفا کند.
وزارت بهداشت و درمان، آموزش و پرورش، بهزیستی، سازمان‌های غیردولتی مرتبط و رسانه‌ها می‌توانند در کنترل و کاهش آمار خودکشی اثرگذار باشند.
با توجه به اهمیت این مسئله بحرانی در همدان، به سراغ روانشناس اورژانس اجتماعی همدان رفتیم تا در خصوص خودکشی، نشانه‌های آن و نحوه برخورد با فردی که قصد خودکشی دارد گفتگو داشته باشیم که در ادامه می‌خوانید.
میانگین بالای همدان در آمار رفتارهای خود آسیب‌رسان
ناهید لطفی‌ماهر در گفتگو با خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصر همدان» با بیان اینکه استان همدان به دلیل شرایط اقلیمی و فرهنگی، در چندین سال پیاپی در میانگین بالای کشوری در خصوص رفتارهای خود آسیب‌رسان قرار گرفته است، گفت: منبع این آمار پزشکی قانونی است و متأسفانه در آمار منجر به فوت در رتبه بالا قرار داریم.
وی با اشاره به اینکه در رأس رفتارهای خود آسیب‌رسان، خودکشی قرار دارد، افزود: از دیدگاه روانشناسی و جامعه‌شناسی علت اقدام به خودکشی در افراد متفاوت است.
روانشناس اورژانس اجتماعی ادامه داد: در دیدگاه روانشناسی هر فرد از زمانی که به دنیا می‌آید و وارد جامعه می‌شود با عوامل محافظ و خطر رو به رو است، وقتی پایه عوامل خطر در فرد وجود دارد آسیب‌پذیری او نسبت به خودکشی بیشتر می‌شود و ممکن است با کم‌ترین استرس وارد مرحله خودکشی شود.
لطفی‌ماهر با بیان اینکه فقدان توانایی حل مسأله باعث می‌شود فرد تاب‌آوری نداشته باشد، تصریح کرد: فرد از قبل راه حل برای رفع مسائل نیاموخته در نتیجه سطح تاب‌آوری پایینی دارد، وقتی با استرس مواجه می‌شود راه حل محدودی در ذهن دارد به همین علت خودکشی را به عنوان راه حل انتخاب می‌کند در حالی که این راه حل پیامدها و هزینه‌های زیادی برای او دارد.
وی با اشاره به اینکه فردی که اقدام به خودکشی می‌کند نمی‌داند که این راه حل انتخابی او بدون بازگشت است، گفت: در این‌جا گروه‌های سنی نیز مطرح هستند، افراد در هر سنی به میزان متفاوتی آسیب‌پذیرند و اغلب چنین اتفاقاتی در سنین نوجوانی و میانسالی رخ می‌دهد.
روانشناس اورژانس اجتماعی ادامه داد: نوجوانان تحت تأثیر تکانه و خشم اقدام به عمل می‌کنند و خشم آن‌ها باعث می‌شود راه‌حل خوبی پیدا نکنند، آن‌ها تجربه زیستی کم، سطح استرس بالاتری و راه حل‌های کمی در خزانه رفتاری خود دارند در نتیجه تحت تأثیر خشم انفجاری رفتار تکانه‌ای و هیجانی بروز می‌دهند که الگوپذیری و سرایت روانی بالایی دارد.
لطفی‌ماهر با بیان اینکه در شهر همدان شاهد هستیم که نوع رفتار و شیوه اقدام تحت تأثیر الگوپذیری در سنین پایین است، تصریح کرد: مسئله الگوپذیری بسیار مهم است که باید به آن توجه کنیم، بسیار باز مواقع انتشار تصاویر این رفتارها باعث همین الگوپذیری در سنین نوجوانی می‌شود و آثار مخربی به دنبال دارد.
وی با اشاره به اینکه هر فردی که به دنیا می‌آید عوامل محافظ و خطر عوامل دنیای دیداری فرد را شکل می‌دهد و این خطر پایه نام دارد، افزود: خانواده، فرهنگ، اجتماع، سطح طبقه اجتماعی و اقتصادی خانواده فرد در این مورد تأثیر دارد.
روانشناس اورژانس اجتماعی خاطرنشان کرد: هرچه فرزند در این خانواده سن کم‌تری دارد، خانواده محافظت بیشتری از او دارد اما با ورود به سنین نوجوانی عوامل خطر نسبت به عوامل محافظ پیشی می‌گیرد و در جامعه امروزی شتاب تغییرات طوری شده که سطح عوامل خطر برای افراد بالاتر رفته است.
لطفی‌ماهر با بیان اینکه فرض کنید فردی در سنین کودکی و نوجوانی مهارت تاب‌آوری و حل مسئله نیاموخته است، گفت: این فرد با ورود به بزرگسالی توان مدیریت هیجانات خود را ندارد و در بستری بزرگ نشده که از راه مشاهده این موضوعات را ببیند و یا در آموزش و پرورش هم در این باره آموزش و تمرین هدفمندی دریافت نکرده، بنابراین وقتی چالشی در زندگی داشته باشد با مشکل مواجه می‌شود.
تأثیر نه گفتن به دیگران و خویش در جلوگیری از خودکشی
وی با اشاره به اینکه خشونت در مدرسه، طلاق والدین، شکست، عاطفی، باج‌گیری در فضای مجازی، مصرف مواد مخدر و الکل از سنین پایین عوامل خطر آفرین متعدد در نوجوانان است، عنوان کرد: از خانواده‌ها و مسئولان آموزشی تقاضا داریم قدرت نه گفتن را در نوجوانان تقویت کنند، نه گفتن به خود و نه گفتن به دیگران بسیار مهم است و از بسیاری اقدامات ناهنجار جلوگیری می‌کند.
روانشناس اورژانس اجتماعی خاطرنشان کرد: ممکن است فردی نه گفتن به دیگران را خوب آموخته باشد اما نه گفتن به خود و خویشتن‌داری را نیاموخته باشد، این بازداری ذهنی درمورد مسائل خطرآفرین بسیار مهم است.
لطفی‌ماهر با بیان اینکه اشتباهات رایجی را از سوی والدین و جامعه شاهدیم و هشدار به والدین داده‌ایم اما انگار والدین توجهی ندارند، افزود: والدین تا زمانی که بحران را نبینند هوشیار نمی‌شوند، بستر عصیان نوجوانی در کودکی شکل می‌گیرد، اگرچه نمی‌توانیم سهم صد در صدی به خانواده دهیم اما اگر بستر مناسبی در خانواده باشد، نوجوان در سنین بالاتر مثل فردی وارد جامعه می‌شود که زره بر تن دارد.
تأثیر الگوپذیری نوجوانان و تکرار خودکشی
وی در پاسخ به این سوال که خانواده‌ها چه کار کنند الگوپذیری نوجوانان از هم‌سن و سالان و جامعه کم‌تر شود، گفت: الگوپذیری بالا از همسالان و تحت‌تأثیر فشار اجتماعی قرار گرفتن نوجوانان امری طبیعی در سن آن‌ها است اما با توجه به بنیان عزت نفس و هویت فرد که در کودکی گذاشته شده است باید از سنین کودکی نسبت به طرز رفتار فرزند در سنین نوجوانی حساس بود.
روانشناس اورژانس اجتماعی ادامه داد: برخی مواقع والدین گله می‌کنند که فرزندان آن‌ها دوستان خوبی ندارد و با دوستانش به سراغ رفتار خطرآفرین می‌روند، در این‌جا سوال من این است که آیا خانواده شرایطی برقرار کرده که نوجوان او دوستان مناسب و الگوی رفتاری خوب داشته باشد و یا خود خانواده الگوی مناسبی برای فرزند بوده است؟
لطفی‌ماهر با اشاره به اینکه خانواده‌ها نتوانستند به صورت صحیح و به دور از آشفتگی به نیازها و سوالات و مسائل فرزندان خود پاسخ بدهند، تصریح کرد: مثلا نوجوان می‌گوید در مدرسه ما مواد مخدر مصرف شده است، اینکه والدین چگونه با این موضوع برخورد کنند مهم است، آیا رفتار والدین به گونه‌ای است که فرزند از او فاصله می‌گیرد و درون بحران پرتاب می‌شود و یا مجدداً در چنین مواردی به والدین اطلاع می‌دهد؟
وی با تأکید بر اینکه نظارت صحیح والدین و ارتباط با فرزندان موجب دوری آن‌ها از بِزِه‌کاری در جامعه می‌شود، گفت: متأسفانه باور این موضوع سخت است اما سَر منشاء بسیاری از بِزِه‌ها در جامعه والدین هستند که قوانین درستی برای فرزندان خود ندارند.
روانشناس اورژانس اجتماعی ادامه داد: بچه‌های ۱۳ ساله ساعت سه و نیم صبح در خیابان‌ها رها هستند و قانونی برای بازگشت به منزل برایشان نیست، برخی از نوجوانان به همراه خانواده مواد مخدر، سیگار و قلیان مصرف می‌کنند و این‌ها مسائلی است که مقصر آن خانواده‌ها هستند و بدون در نظر گرفتن شرایط سنی، مذهبی، فرهنگی و اجتماعی انجام می‌شود.
لطفی‌ماهر با بیان اینکه خانواده‌ها می‌توانند بسیاری از مسائل همچون معضل خودکشی را کنترل کنند، تصریح کرد: کسی که قصد خودکشی و آسیب جدی رساندن به خود را دارد، دیگر نیروی زندگی در وجودش نیست، هر فردی در شدیدترین حالت روانی یک حالت دو سوگرانه دارد که یکی نیروی مرگ و دیگری نیروی زندگی است.
وی با اشاره به اینکه وظیفه ما این است که در مواجه با فردی که افکار خودکشی دارد، نیروی زندگی را در وجود او که شاید خیلی ضعیف شده است تقویت کنیم، افزود: شاید فرد نتواند از دیگران کمک بخواهد در نتیجه باید بتوانیم خدمات لازم و راه حل‌های جایگزین را به فرد ارائه دهیم که بتواند جایگزین راه حل خطرناک خودکشی کند.
روانشناس اورژانس اجتماعی در مواجه با فردی که افکار خودکشی دارد، میزان نگرانی و خطر را باید پیش‌برآورد کنیم، عنوان کرد: کوچک‌ترین سخن و اقدامی را باید جدی بگیریم و نادیده گرفتن موضوع بحران ایجاد می‌کند.
خودکشی نوجوانان با رفتار غلط مسئولان مدارس
لطفی‌ماهر با بیان اینکه در جایگاه دوست، شهروند و با عضوی از خانواده اگر فردی را شناسایی کردیم باید نسبت به او مسئولیت اجتماعی داشته باشیم، گفت: این موضوع مخصوصاً در مدارس توسط دبیران باید جدی گرفته شود، درصدی از خودکشی نوجوانان بابت برخوردهای شتاب‌زده و عجولانه مسئولان مدارس است و این برخوردها برای ما که بزرگسال هستیم ممکن است جدی نباشد اما شخصیت نوجوان را به شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه کلمات و تخریب شخصیت برای نوجوان مهم است، افزود: ما تلاش کردیم با همکاری علوم پزشکی که متولی دستگاه است و ۲۲ دستگاه با آن همکاری می‌کند، اطلاع‌رسانی و آموزش به گروه واسط و افراد جامعه را آغاز کنیم و این نکات مهم را خصوصا در مدارس آموزش دهیم.
روانشناس اورژانس اجتماعی خاطرنشان کرد: نگرانی و باور غلطی وجود دارد که اگر فرد مشکوک به رفتار خود آسیب‌رسان را با پرسش مواجه کنیم باعث تحریک شدن فرد می‌شود درحالی که چنین چیزی نیست و آن فردی در ذهن خود راه حل های دیگری ندارد و به بن بست فکری رسیده در نتیجه اگر مهارت خوبی داریم می‌توانیم با فرد صحبت کنیم.
لطفی‌ماهر با بیان اینکه برخورد درست و روان‌شناسانه مبتنی بر رشد در همه ابعاد برای گفتمان با نسل جدید و نوجوانان برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و خودکشی در بچه‌ها مهم است، عنوان کرد: تهیه محتوای مناسب در این خصوص راهگشا است و در ارائه محتوا به جامعه هدف باید دقت کنیم که براساس رده‌بندی سنی و جایگاه اجتماعی اقدامی هدایت کار کنیم.
وی با اشاره به اینکه هرگونه پرداختن به جزئیات در حوزه خودکشی با ابزار هیجانات شدید مقابل دیدگان نوجوانان اشتباه است، گفت: با توجه به الگوبرداری زیادی که نوجوانان دارند باید دقت کنیم اگر در این باره صحبتی می‌شود، به جزئیات نپردازیم و واکنش طبیعی باشد تا نوجوان متوجه تأثیرگذاری اقدام نشود و از آن به عنوان اهرم فشار برای امتیازگیری استفاده نکند.
در مواجه با فردی که قصد خودکشی دارد چه کنیم؟
روانشناس اورژانس اجتماعی خاطرنشان کرد: هنگام مواجه شدن با کسی که قصد خودکشی دارد در وهله اول باید آرام بمانید و از سرزنش و تحقیر کردن فرد به شدت بپرهیزید.
لطفی‌ماهر با بیان اینکه واکنش معکوس، افعال معکوس و به کار بردن جملاتی مثل تو ضعیفی که قصد داری خودت را بکشی مثل سکوی پرتاب است، افزود: همه این‌ها هیجانات منفی فرد را تشدید و به سمت یک رفتار آسیب‌رسان سوق می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه در وهله دوم باید پرسشگری کنیم، تصریح کرد: اگر فرد گفت میخواهم‌خودم را بکشم در این باره با او صحبت کنیم که چه اتفاقی افتاده که چنین قصدی دارد؟ در این‌جا دقت کنیم نگیم چرا چون کلمه چرا حالت بازجویانه دارد و ما باید فضا را به سمت گفتگوی دوستانه پیش ببریم.
روانشناس اورژانس اجتماعی ادامه داد: اگر احساس کردیم فرد رنج شدیدی دارد و مثلا شکست مالی و یا بحران عاطفی و طلاق را سپری می‌کند سعی کنیم صحبت کند و مشکلاتی را بیان کند، همین صحبت می‌تواند نشانه‌هایی از اقدام به خودکشی به ما ارائه دهد.
لطفی‌ماهر با بیان اینکه موضوع مهم این است که فرد را به هیچ وجه تنها نگذاریم، گفت: سفر والدین و اعضای خانواده به مدت زیاد و تنها گذاشتن نوجوان او را در معرض خودکشی و خطر قرار می‌دهد، تنها ماندن طولانی مدت افراد افکار نیز می‌تواند خطرآفرین باشد.
وی با اشاره به اینکه بعضاً پیش می‌آید که برخی افراد داروهای مثل داروی قلبی یا اعصاب مصرف کنند، وجود این داروها در منزل خطرآفرین است، افزود: یکی از اقدامات مهم محدودیت ابزار است که باید از دسترسی خارج شوند و دارو و مواد سمی از این جمله هستند.
روانشناس اورژانس اجتماعی ادامه داد: ابزار می‌تواند فرد را ترغیب به خودکشی کند حتی درب پشت‌بام و پله‌هایی که نرده ندارد هم باید ایمن‌سازی شوند.
لطفی‌ماهر با بیان اینکه بلندی‌های سطح شهر مثل پل‌ها باید ایمن‌سازی شود، گفت: ایمن‌سازی پل‌ها حتی برای پیشگیری از حوادث دیگر هم نیاز هست و فقط مربوط به خودکشی نمی‌شود.
وی با تأکید براینکه ناامیدی فاکتور مهمی است که فرد تصمیم می‌گیرد به‌وسیله آن به خودش کمک کند یا خیر، عنوان کرد: ناامیدی ابعاد گسترده دارد و عدم تحقق اهداف فرد در زندگی یکی از آن‌ها است.
روانشناس اورژانس اجتماعی در پایان خاطرنشان کرد: افراد باید در نظر داشته باشند براساس مسؤلیت اجتماعی خود اگر فردی در معرض خطر خودکشی دیدند و احساس کردند مشکوک به رفتار خطرآفرین است حتما به روانشناس و مشاوره ارجاع دهند و اگر فرد آشنا است او را ترغیب به دریافت مشاوره کنند.
خودکشی؛ وقتی ناامیدی بر امید چیره می‌شود
پیشگیری از خودکشی یک مسئولیت جمعی است و نیازمند همکاری و هماهنگی بین تمامی ارگان‌ها و تشکیلات است. با ایجاد شبکه‌ای منسجم از حمایت‌ها و خدمات، می‌توان به بهبود وضعیت سلامت روان جامعه کمک کرد و از افزایش نرخ خودکشی جلوگیری کرد.
ابعاد گسترده خودکشی می‌طلبد تا اقدامات مؤثری در این راستا در همدان صورت گیرد تا دیگر شاهد خودکشی دختران از روی پل‌های شهر نباشیم.
خودکشی، کلمه‌ای سنگین و دردناک است که در پس خود داستان‌های بی‌شماری از ناامیدی و رنج را به دوش می‌کشد. در دنیای امروز، جایی که فشارهای زندگی و چالش‌های روزمره بر دوش انسان‌ها سنگینی می‌کند، بسیاری از افراد در لحظاتی از زندگی خود با احساساتی عمیق و تیره به نام ناامیدی مواجه می‌شوند که همچون سایه‌ای سیاه، می‌تواند بر روی روح و روان فرد سایه افکند و او را در چاله‌ای عمیق از تاریکی فرو ببرد. گاهی اوقات، این احساس آنقدر طاقت‌فرسا می‌شود که فرد دیگر نمی‌تواند مسیر روشنی را بیابد. او در این لحظات، خود را در دنیایی تنها و بی‌پناه می‌بیند، جایی که هیچ امیدی برای بهبود شرایط وجود ندارد.
خودکشی نه تنها پایان درد و رنج شخصی است، بلکه یک فریاد خاموش است. احساس گناه، اندوه و سردرگمی، در میان عزیزان آن فرد باقی می‌ماند و زنجیری از رنج و اندوه را ایجاد می‌کند که سال‌ها به دوش آن‌ها خواهد بود پس برای داشتن جامعه‌ای سالم باید برای کاهش این معضل تلاش کنیم.
آموزش خصوصا در خانواده‌ها و مدارس از سنین کودکی و نوجوانی و تولید محتواهای تخصصی در فضای مجازی می‌تواند در کاهش آمار تأثیرگذار باشد.
انتهای خبر/ سع